Κοντά στους Αμαξάδες, στον μυχό της Βιστονίδας σώζονται ερείπια μιας πόλης που στα παλαιοχριστικικά και βυζαντινά χρόνια λεγόταν πρώτα Αναστασιούπολις και μετά Περιθεώριον. Στα χρόνια της Οθωμανοκρατίας ονομαζόταν Μπουρού Καλέ, ενώ σταδιακά ερημώθηκε κατά τα τέλη του 17ου αιώνα.
Κατά τον 14ο αιώνα ποίμανε αυτή την επισκοπή ο Όσιος Θεοφάνης. Προς τιμήν του αγίου Θεοφάνη χτίστηκε στην πόλη μας ναός που θεμελιώθηκε το 2005 και εγκαινιάστηκε το 2020. Με ενέργειες του μητροπολίτη Ξάνθης κ. Παντελεήμονα το 2000 το Οικουμενικό Πατριαρχείο προχώρησε την αγιοκατάταξη του αγίου Θεοφάνη, ενώ ακολούθησε από την Ιερή Σύνοδο της εκκλησίας της Ελλάδος η ένταξή του στο Αγιολόγιο και γιορτάζει κάθε χρόνο στις 3 Μαΐου.
Στο περιοδικό «Διακονία» που εκδίδει η μητρόπολη Ξάνθης και Περιθεωρίου (Έτος Κ’, Τεύχος 74, Απρίλιος-Μάϊος-Ιούνιος 2014) δημοσιεύεται ένα άρθρο του π. Άνθιμου Κωσταράκη σχετικό με τον τιμώμενο άγιο. Ανάμεσα στα άλλα διαβάζουμε:
«Ο Επίσκοπος Περιθεωρίου Θεοφάνης, αφού πρώτα μαθήτευσε κοντά στη μεγάλη αύτη οσιακή μορφή του αγιορείτικου μοναχισμού του 14ου αιώνα, τον Όσιο Μάξιμο Καυσοκαλύβη, και αφού εμπλουτίστηκε με τα νάματα του πνεύματος του Ησυχασμού, που την εποχή εκείνη άνθιζε με ενθουσιασμό στο Άγιον Όρος, ανέλαβε να ποιμάνει τη Μητρόπολη Περιθεωρίου.
Όπως μαρτυρείται στις σωζόμενες πηγές, πράγματι ο Άγιος Θεοφάνης, κατά την προφητεία του οσίου Μαξίμου, διετέλεσε προϊστάμενος (προηγούμενος) της Μονής Βατοπεδίου. Χειροτονήθηκε επίσκοπος Μωραχριδών και περίπου το 1350 μ.Χ έγινε Μητροπολίτης στην πόλη του Περιθεωρίου (Αναστασιούπολη) […] Επιπλέον, πέρα από τη βιογραφία του Οσίου Μαξίμου, ο Θεοφάνης Περιθεωρίου έγραψε έναν αντιρρητικό λόγο «Κατά Λατίνων» με υπότιτλο: «Ούτος ο λόγος γέγονε παρά του αγιωτάτου μητροπολίτου κυρ Θεοφάνους Περιθεωρίου κατά Λατίνων». Πρόκειται για μία συζήτηση ενός ‘Ορθόδοξου κι ενός Λατίνου και σ’ αυτήν ο Θεοφάνης αποδεικνύεται σφοδρός πολέμιος του Πάπα».
Ολοκληρώνοντας τη σύντομη αναφορά μας στον Όσιο Θεοφάνη που τιμάται στις 3 Μαΐου, από τον Παρακλητικό Κανόνα για τον Άγιο Θεοφάνη Επίσκοπο Περιθεωρίο, που είναι ποίημα του Αθανασίου Ιερομονάχου Σιμωνοπετρίτου, θα παραθέσω δύο ύμνους:
1
Ἐν ὄρει Ἄθω ἀσκητεύσας τὸ πρῶτον, Ἐπισκοπῆς τὴν ῥάβδον εἴληφας εἶτα, κλεινὸν Περιθεώριον ποιμάνας θαυμαστῶς, ἔνθα ὦ Θεόφανες, ὡς Πατὴρ ψυχοτρόφος, ποίμνην σου ἐδίδασκες, καὶ Χριστῷ καθωδήγεις, νῦν δ’ἀπολαύων δόξης ἀληθοῦς, ἡμῖν ἐξαίτει, πταισμάτων συγχώρησιν.
2
Ἐν ἀσκήσει ἐκλάμψας Θεόφανες, Ποιμενάρχης ἐφάνης χριστόψυχος· ὅθεν ἔχων τὴν παῤῥησίαν πρὸς τὸν Ἀγαθόν, τὰς χεῖράς σου αἶρε ἐκτενῶς, καὶ Αὐτὸν ἐξιλέωσαι, ὅπως ἡμῖν παράσχη, ἄφεσιν τῶν πταισμάτων, καὶ μετανοίᾳ ἀληθεῖ, τὸν Παράδεισον χαρίσηται.
ΘΑΝΑΣΗΣ ΜΟΥΣΟΠΟΥΛΟΣ
ΞΑΝΘΗ, 2 ΜΑΪΟΥ 2023
