Ομιλία του Πρέσβη της Κυπριακής Δημοκρατίας, κ. Ιωσήφ Ιωσήφ, στην επιμνημόσυνη δοξολογία για τους ήρωες του 1955 -59 Γρηγόρη Αυξεντίου και Ευαγόρα Παλληκαρίδη. Ιερός Ναός Αγίου Δημητρίου, Αυξέντιο, 3 Μαρτίου 2013.
Σήμερα μνημονεύουμε και τιμούμε τους ήρωες και αγωνιστές της Κυπριακής ελευθερίας. Θυμόμαστε με ευγνωμοσύνη και υποκλινόμαστε μπροστά στο μεγαλείο της θυσίας τους, τον υπαρχηγό της ΕΟΚΑ, τον σταυραετό του Μαχαιρά Γρηγόρη Αυξεντίου και τον έφηβο/ήρωα Ευαγόρα Παλληκαρίδη.
Ο Αυξεντίου έγινε ολοκαύτωμα περικυκλωμένος μέσα στο κρησφύγετο του, αντιμετωπίζοντας παλικαρίσια τους Άγγλους στρατιώτες στις 3 Μαρτίου 1957. Ήταν 29 χρονών. Ο Παλληκαρίδης απαγχονίστηκε από τους Άγγλους τα μεσάνυκτα της 13ης προς 14 Μαρτίου 1957. Μόλις είχε κλείσει τα 19.
Σήμερα μνημονεύουμε και τιμούμε τους ήρωες και αγωνιστές της Κυπριακής ελευθερίας. Θυμόμαστε με ευγνωμοσύνη και υποκλινόμαστε μπροστά στο μεγαλείο της θυσίας τους, τον υπαρχηγό της ΕΟΚΑ, τον σταυραετό του Μαχαιρά Γρηγόρη Αυξεντίου και τον έφηβο/ήρωα Ευαγόρα Παλληκαρίδη.
Ο Αυξεντίου έγινε ολοκαύτωμα περικυκλωμένος μέσα στο κρησφύγετο του, αντιμετωπίζοντας παλικαρίσια τους Άγγλους στρατιώτες στις 3 Μαρτίου 1957. Ήταν 29 χρονών. Ο Παλληκαρίδης απαγχονίστηκε από τους Άγγλους τα μεσάνυκτα της 13ης προς 14 Μαρτίου 1957. Μόλις είχε κλείσει τα 19.
Είμαστε εδώ για να καταθέσουμε την ευγνωμοσύνη μας προς όλους τους ήρωες και αγωνιστές που θυσίασαν ό,τι πολυτιμότερο είχαν για την πατρίδα: τη ζωή τους.
Ο εθνικοαπελευθερωτικός αντιαποικιακός αγώνας της Ε.Ο.Κ.Α. του 1955-59 συνεχίζει να εμπνέει ακόμη και σήμερα. Έδωσε πρότυπα, ανέδειξε αρετές και πρόβαλε αξίες. Μας έκανε περήφανους, δίνοντας μας ταυτόχρονα και μαθήματα αυτογνωσίας.
Ήταν μια λαμπρή και καλογραμμένη σελίδα της σύγχρονης Κυπριακής ιστορίας. Γράφτηκε από ένα μικρό λαό που όρθωσε μεγάλο ανάστημα για να αναμετρηθεί με μια αυτοκρατορία, διεκδικώντας το αυτονόητο: το δικαίωμα στην ελευθερία.
Ο αγώνας έγινε κυρίως από τους αγωνιστές της Ε.Ο.Κ.Α., είχε όμως και παλλαϊκό χαρακτήρα. Αφού γύρω τους οι αγωνιστές είχαν, ως πλέγμα προστασίας και στήριξης, ολόκληρο τον Κυπριακό Ελληνισμό.
Ήταν όμως και κατ’ εξοχήν αγώνας των νέων. Σημειώνεται ενδεικτικά ότι οι εννιά απαγχονισθέντες είχαν ηλικία από 19 μέχρι 25 ετών.
Οι ήρωες και οι αγωνιστές που μνημονεύουμε και τιμούμε σήμερα μοιάζουν με μυθικούς ήρωες. Κατάφεραν το ακατόρθωτο. Πέτυχαν το θαύμα. Η αλήθεια, ωστόσο, είναι ότι και αυτοί, πριν μπουν στη σφαίρα του θρύλου, ήταν άνθρωποι: ανθρώπινοι και καθημερινοί, όπως όλοι μας. Δόθηκαν όμως με πάθος – ψυχή τε και σώματι – στον αγώνα για την ελευθερία της πατρίδας. Στάθηκαν αντάξιοι της ιστορίας και άξιοι κάθε τιμής. Το ίδιο και οι άνθρωποι τριγύρω τους, ιδιαίτερα οι οικογένειες του.
Ο αγώνας του 1955-59 γέννησε ήρωες όπως τον Μιχαλάκη Καραολή, αλλά και τον πατέρα του, ο οποίος, όταν άκουσε την είδηση του απαγχονισμού του γιού του ψιθύρισε: «Ο Θεός έθελεν τον γιον μου ήρωα και τον πήρε».
Μέσα από τη θυσία του Γρηγόρη Αυξεντίου, γνωρίσαμε και τη μάνα του, την Αντωνού Αυξεντίου, η οποία όταν πληροφορήθηκε τον θάνατο του γιού της, μοιρολόγησε: «Χαλάλιν της Πατρίδας μου, ο γιος μου, η ζωή μου τζι’ αφού εν επαραδόθηκεν τζι’ έμεινεν τζι’ εσκοτώθηκεν, ας έσιει την ευτζήν μου».
Μέσα από το μεγαλείο της θυσίας του 19χρονου Ευαγόρα Παλληκαρίδη πρόβαλε και η περηφάνια της μάνα του – Αφροδίτης Παλληκαρίδη – που έγραψε με μεγαλοψυχία για το γιο της:
«Εκρεμαστήκαν κάμποσοι, γιε μου, για τον αγώνα. Μα ‘συ ήσουν ο μικρότερος και μαθητής ακόμα. ……………………………………………………….
«Χαλάλιν της το γαίμα σου που έδωσες χρυσέ μου για την γλυκειάν την Κύπρον μας εθυσιάστης, γιε μου.
Ο αγώνας του 1955 – 59 οδήγησε στην ανεξαρτησία της Κύπρου το 1960. Ακολούθησαν χρόνια δύσκολα. 14 χρόνια αργότερα η Τουρκική εισβολή και κατοχή έφεραν την καταστροφή και την de facto διαίρεση.
Ξαναφέρνουμε στη μνήμη μας το έπος του 1955-59, αλλά θυμόμαστε και τα γεγονότα του 1974. Τότε στο νησί δεν λειτούργησε το θαύμα. Ήρθε η καταστροφή και ο πόνος. Από στεριά, θάλασσα και αέρα. Οι πληγές ήταν πραγματικές. Για τη ψυχή, το σώμα, το όνειρο: του τόπου και του ανθρώπου. Ήταν τότε που, σε παράφραση του ‘Έρωτόκριτου”,
όλα για μας εσφάλασι και πήγαν άνω κάτω,
για μας ξαναγεννήθηκεν η φύση των πραμάτων.
Σήμερα θυμόμαστε και τους μαχητές και τους ηρωικούς νεκρούς που έφυγαν από τη ζωή κατά τη διάρκεια της βάρβαρης τουρκικής εισβολής το καλοκαίρι του 1974. Στα πρόσωπα τους τιμούμε ιδιαίτερα τους Ελλαδίτες αδελφούς μας που στάθηκαν δίπλα στην Κύπρο και τον Κυπριακό λαό σε εποχές δύσκολες.
Πολλοί άφησαν την τελευταία τους πνοή στο πεδίο της μάχης, πολεμώντας τον Τούρκο εισβολέα. Άλλοι είναι ακόμη αγνοούμενοι. Κάποιοι είναι σήμερα μαζί μας, σε αυτό το σεμνό μνημόσυνο, έκφραση τιμής και ευγνωμοσύνης, που γίνεται με πρωτοβουλία του Συλλόγου Κυπρίων Ξάνθης. Υποκλινόμαστε με ευγνωμοσύνη μπροστά στην προσφορά όλων.
Με αυτή την ευκαιρία θέλω να ευχαριστήσω ιδιαίτερα τις οικογένειες των πεσόντων και αγωνιστών από όλα τα μέρη της Ελλάδας με μια ξεχωριστή υπόκλιση τιμής και ευγνωμοσύνης για την υπέρτατη προσφορά και θυσία των δικών τους ανθρώπων που έδωσαν ότι πολυτιμότερο είχαν πολεμώντας σε ένα τόπο μακρινό – αλλά και κοντινό – κάτω από συνθήκες δύσκολες και συγκυρίες άδικες.
Είμαστε όμως εδώ για να επαναλάβουμε και τα λόγια του ποιητή: «τ’ ανδρειωμένου ο θάνατος, θάνατος δεν λογιέται.»
Η καλλιέργεια και συντήρηση αγωνιστικού πνεύματος είναι μια ελάχιστη οφειλόμενη ανταπόδοση στους ήρωες που τιμούμε. Γιατί ο αγώνας της Κύπρου για το αυτονόητο ακόμη συνεχίζεται: για ελευθερία, απαλλαγή από την στρατιωτική κατοχή και επανένωση του νησιού και του λαού της.
Πρέπει να διατηρήσουμε ζωντανή την ελπίδα και να εντείνουμε την προσήλωση στο στόχο και την ανάγκη επανένωσης του νησιού και απαλλαγής του από τον αναχρονισμό της μοιρασμένης πατρίδας.
Η επανένωση δεν ήταν εύκολος στόχος μέχρι σήμερα λόγω της σκληρής και αδιάλλακτης τουρκικής στάσης. Εμείς όμως πρέπει να είμαστε – και είμαστε – οι πρώτοι που τον θεωρούμε εφικτό και πραγματοποιήσιμο. Γιατί έχουμε καθήκον να παραδώσουμε στις επόμενες γενιές, ένα τόπο καλύτερο: απαλλαγμένο από κατοχή, φόβο, διαιρέσεις και διχασμούς. Η Κύπρος είναι πολύ μικρή για να παραμείνει μοιρασμένη, είναι όμως αρκετά μεγάλη για να χωρέσει όλους τους νόμιμους κατοίκους της.
Θέλουμε να λειτουργήσει ξανά το θαύμα στην Κύπρο. Να ξαναριχτούμε στη μάχη της ειρηνικής δημιουργίας, “ορθοί ξανά και δυνατοί… πιο πρώτοι κι απ’ τους πρώτους”, θέλουμε – και πρέπει – όλοι να βάλουμε μπροστά και πάνω από το μικρόψυχο και δύσμοιρο «εγώ», το μεγαλόψυχο και καταξιωμένο «εμείς» του Μακρυγιάννη. Έτσι θα συλλειτουργήσει το θαυματουργό πνεύμα της ενότητας με την δημιουργική δύναμη της συλλογικής ευθύνης. Έτσι μπορεί να γίνει το θαύμα. Και βλέποντας περήφανα και δημιουργικά μπροστά, να πάμε πιο πέρα από τον πόνο και την οργή.
Το ζητούμενο είναι ένα Κυπριακό κράτος ειρήνης και ευημερίας, όπου όλοι οι νόμιμοι κάτοικοι του θα έχουν τις ίδιες ευκαιρίες ατομικής και συλλογικής προκοπής και καταξίωσης. Άλλωστε, η καλύτερη προκοπή και η ομορφότερη καταξίωση για έναν τόπο επιτυγχάνεται άμα ο τόπος ο ίδιος λειτουργεί ως κοινός παρονομαστής για όλους τους ανθρώπους του και οι θεσμοί διασφαλίζουν την αρμονική συνύπαρξη και τη δημιουργική συνέχεια από γενιά σε γενιά.
Αυτός είναι ο στόχος μας. Σε αυτή την Κύπρο πιστεύουμε. Αυτήν επιδιώκουμε. Και τέτοια Κύπρο θα θέλαμε να τραγουδούμε:
Τούτην την Κύπρον την καλήν που εχαίρουνταν την άλλοι, τώρα χαιρούμαστεν εμείς και τ’ απισόν μας άλλοι.
Μαζί μας όλα τα χρόνια του αγώνα και της δοκιμασίας συμπορεύεται και συμπαραστέκεται η Ελλάδα, οι Ελληνικές κυβερνήσεις, ο πολιτικός κόσμος, ο λαός της Ελλάδας, αλλά και ο απανταχού Ελληνισμός.
Ελλάδα και Κύπρος είναι μαζί, όπως, άλλωστε, ήταν πάντα, μπροστά στα καλέσματα μιας κοινής ιστορίας, ενός κοινού πολιτισμού, κοινών αγώνων και κοινών στόχων.
Στον αγώνα μας έχουμε φώτα πορείας και φάρους καθοδήγησης. Έχουμε την Ιστορία μας, τους αγωνιστές και τους ήρωες που τιμούμε σήμερα.
Η Ιστορία δεν διαγράφεται γιατί είναι ζυμωμένη με το χώμα, όπως και οι άνθρωποι της. Έχει βαθιές ρίζες μες τη γη μας. Και όπως όλοι ξέρουμε, και όπως ποιητικά και παραστατικά έγραψε ο μεγάλος Κύπριος ποιητής Βασίλης Μιχαηλίδης,
Το ‘νιν αντάν να τρώ’ την γην τρώει την γην θαρκέται,
μα πάντα τζιείνον τρώεται τζιαι τζιείνον καταλύεται.
[Το αλέτρι θαρρεί πως τρώει τη γη, όμως το αντίθετο συμβαίνει.]
Ο Κυπριακός λαός είναι βαθιά ριζωμένος στη γη και την ιστορία του. Η ιστορική μνήμη έχει γεωγραφική βάση όπως έχει και δικές της διαχρονικές επιταγές. Ο δεσμός του ανθρώπου με τον τόπο και την ιστορία του δεν μπορεί να ξεχασθεί. Δεν μπορεί να διαγραφεί. Ο τόπος είναι ο άνθρωπος. Ο άνθρωπος είναι ο τόπος.
Η Κύπρος και οι άνθρωποι της έχουν γνώση της ιστορίας και επίγνωση της ευθύνης για την ιστορική συνέχεια. Ένας άλλος κορυφαίος Κύπριος ποιητής, ο Κώστας Μόντης, έγραψε με χαρακτηριστικό, επίσης ποιητικό τρόπο, για το δεσμό της Κύπρου, της ιστορίας και των ανθρώπων της:
Χρόνια, σκλαβκιές ατέλειωτες – τομ πάτσον τζιαι τογ κλώτσον τους.
Εμείς τζιαμαί: ελιές τζιαι τερατσιές πάνω στον ρότσον τους.
[Ελιές και χαρουπιές. Γαντζωμένες στα βράχια τους.]
Έτσι και μείς.
Σε μια εποχή κρίσεων και συγκρίσεων, που δοκιμάζονται οι αντοχές ανθρώπων, λαών και συστημάτων, μια αγωνιστική συλλογική πορεία ευθύνης μπορεί να μας βάλει σε δρόμο ίσιο και πλατύ, που στο βάθος έχει ορίζοντα ανατολής. Έτσι μπορεί να χαρεί η καρδιά, να δροσερέψει ο νους, να ξαναδούμε τον ήλιο και το μπόι μας να ψηλώνει και να λευτερώνεται η δημιουργική δύναμη του ανθρώπου, του τόπου, του ονείρου, της ευθύνης και του καθήκοντος.
Πολλά μπορούμε να κάνουμε. Και θα τα κάνουμε. Δεν χρειαζόμαστε πίστωση χρόνου. Χρειαζόμαστε πίστη στους εαυτούς μας, στις δυνάμεις και τις δυνατότητες μας. Η ιστορία, η γεωγραφία, ο τόπος και οι άνθρωποι, άμα σμίξουν αρμονικά μπορούν να διασφαλίσουν όχι μόνο τη συνέχεια αλλά και τη συνέπεια με αυτό που είμαστε, αυτό που θέλουμε, και αυτό που μπορούμε. Και μπορούμε πολλά.
Αυτό είναι και το μήνυμα της σημερινής εκδήλωσης μνήμης, τιμής και ευγνωμοσύνης προς τους ήρωες του εθνικοαπελευθερωτικού αγώνα του 1955-59.
Η διαβεβαίωση ότι θα συνεχίσουμε τον αγώνα για τη δικαίωση της Κύπρου – του τόπου, του ανθρώπου και της ιστορίας – είναι για όλους τους ήρωες και αγωνιστές που μνημονεύουμε σήμερα το καλύτερο μνημόσυνο. Υποκλινόμαστε με ευλάβεια μπροστά στον αγώνα, την προσφορά και τη θυσία τους.
Τιμή και δόξα τους ανήκα. Ας είναι αιωνία η μνήμη και ελαφρύ το χώμα που τους σκεπάζει.
