Μάρκου Μπόλαρη “Πολιτική του τόπου, ποιητική του τρόπου”, Εκδόσεις Αρμός

To περίφημο απόσπασμα, που αποδίδεται στον Ηράκλειτο, αποφθεγματικό κατά τα πρότυπα των Δελφικών χρησμών, εκφράζει κάτι ευρύτερο από τις αναφορικές σημασίες καθώς παραπέμπει και στις βιωματικές και συνδηλωτικές αποχρώσεις της γλώσσας. Αναφέρεται σε προτάσεις, οι οποίες ούτε λένε, ούτε κρύβουν, αλλά σημαίνουν.

Δημιουργούν σημασίες, εκχωρώντας στον αναγνώστη το δικαίωμα να επανοικοιοποιηθεί όσα τα κείμενα αφηγούνται σε αναφορά με το δικό του συναισθηματικό και γλωσσικό σύμπαν, τις προσλαμβάνουσές του, πολιτισμικές και πολιτικές, αλλά και τις προσδοκίες του.

Στο βιβλίο “Πολιτική του τόπου, ποιητική του τρόπου”, το γνώριμο ύφος του συγγραφέα, η πλούσια γραμματολογική του σκευή, η εκφραστική του δεινότητα συγκροτούν ένα πλαίσιο του ενδιάθετου, των πολλαπλών σημασιών. Το βιβλίο ούτε αξιολογεί, ούτε ερμηνεύει, ούτε αναπαριστά την κοινωνία. Τα κείμενα του βιβλίου εγγράφουν μια νοερή διαδρομή από το χθες στο σήμερα, διαδρομή που μας προσκαλεί να επαναστοχαστούμε, κατά τη Σεφερική υπόδειξη, ως προς τις αφετηριακές μας συλλήψεις με την προσδοκία μήπως και αντιληφθούμε πως φθάσαμε ως εδώ αλλά και πως προχωράμε παραπέρα.

Τα κείμενα είναι διάχυτα από νοσταλγία. Όμως η νοσταλγία δεν είναι ούτε πένθος για όσα απωλέσαμε, ενδεχομένως οριστικά, ούτε κατάθλιψη για όσα μας αποστερούν. Στο περικείμενο του Μάρκου πρέπει να θεωρήσουμε τη νοσταλγία από μόνη της ως σύστημα αφ’ εαυτής που έχει μια οργανωτική δύναμη και μια ικανότητα να συντηρείται, αλλά προ πάντων να ενεργοποιεί απελευθερωτικές δυνάμεις, να δημιουργεί σημασίες σε μια γλώσσα ανεπηρέαστη από τη φθορά των νοημάτων που επέφερε ο μανιχαϊσμός της τρέχουσας πολιτικής συγκυρίας και των κοινωνικά στιγματισμένων εννοιών.

Το βιβλίο είναι απολαυστικό, όπως θα ήθελε ο Ρολάν Μπαρτ, χωρίς το κανονιστικό γλωσσικό ύφος του δοκιμιακού λόγου, χωρίς την ξύλινη γλώσσα της πολιτικής, των πληθωρικών λόγων και των πενιχρών νοημάτων, ενδεικτικά της συχνά αντισυμβατικής πολιτικής πορείας του συγγραφέα.  Τα κείμενα είναι γραμμένα με τρόπο ασυνήθιστο, στο κινητό τηλέφωνο κατά τη διάρκεια ενός ταξιδιού, μιας εσωτερικής μετακίνησης, σε ώρες ανάπαυλας, με στιλπνές πινελιές, σκηνοθετική ευρηματικότητα, απρόβλεπτους αλλά καίριους συσχετισμούς και ιστορικές συναντήσεις. Οι μακροπερίοδες φράσεις, αδυναμία για τους σχολαστικούς της γραφής, είναι αποκαλυπτικές του ατμοσφαιρικού διανοητικού κλίματος του συγγραφέα και του ύφους γραφής σχετικά με την ασυνήθιστη, συχνά μυστηριώδη επιλογή του θέματος, του προσώπου, ενός αντικειμένου που «ευφραίνει», ενός αντικειμένου που εξυψώνει και προκαλεί την επίμονη αναζήτηση.

Εντρυφώντας στη γοητευτική γραφή που αξιοποιεί περίτεχνα την μακρόχρονη διαδρομή της γλώσσας, αρχαιοελληνική, λόγια, εκκλησιαστική και δημώδη, αντιλαμβανόμαστε πως η ταπεινή, μικρή σκηνή της καθημερινής ζωής, διαμορφώνει κι αυτή τη μεγάλη σκηνή της ιστορίας. Ο τίτλος, υποβλητικός σημασιών, αν στοχαστείτε πάνω στη φράση ενός λόγιου νεοέλληνα που δεν κατόρθωσα ακόμη να εντοπίσω την ταυτότητά του όταν συμπύκνωνε το οδοιπορικό των χαμένων ευκαιριών μας: Χάσαμε τον τρόπο, χάσαμε τον τόπο.

Βρυξέλλες 02/02/2024

Παναγιώτης Σωτηρόπουλος