4 ΟΚΤΩΒΡΙΟΥ 1989 ΕΦΥΓΕ Η ΑΡΧΟΝΤΙΣΣΑ ΤΟΥ ΛΟΓΟΥ ΚΑΙ ΤΗΣ ΨΥΧΗΣ ΤΗΣ ΘΡΑΚΗΣ ΚΑΤΙΝΑ ΒΕΪΚΟΥ ΣΕΡΑΜΕΤΗ

   Στο Λεξικό Νεοελληνικής Λογοτεχνίας  των εκδόσεων Πατάκη, στο λήμμα για την Κατίνα Βέικου Σεραμέτη, ο Αλέξης Ζήρας  γράφει:

   «Λυρική ποίηση και πεζογραφία, λιτότητα στο ύφος, αλλά πλούσια στην ποικιλία της αφηγηματική γλώσσα, που χρησιμοποιεί εκφράσεις της λαϊκής ομιλούμενης της Θράκης. Ηθογραφισμός και νοσταλγία για το παρελθόν, αλλά και ευστοχία στην ανάπλαση των προσώπων που ανήκαν στις λαϊκές κοινότητες της περιοχής».

  Τριάντα πέντε χρόνια από την ιστορική ημέρα (4^η  Οκτωβρίου! ) που έφυγε η  κυρία Κατίνα  Βέικου Σεραμέτη.

   Από τους Επιβάτες της Ανατολικής Θράκης ήρθε στην Ξάνθη και έζησε ως το θάνατό της (1912 – 1989) η ποιήτρια, πεζογράφος και λαογράφος Κατίνα Βέικου – Σεραμέτη. Μετά την προσφυγιά και μας σπουδές της στο Διδασκαλείο Θεσσαλονίκης εγκαθίσταται μόνιμα το 1932 στην Ξάνθη. Για ένα χρόνο δίδαξε στην ορεινή Μύκη Ξάνθης ως δασκάλα. Προσφέρει πάνω από μισόν αιώνα  στα πολιτιστικά, όντας από τις πρωτοπόρες γυναίκες της μεταπολεμικής περιόδου,  και διακρίνεται στη λαογραφία, πεζογραφία και ποίηση, δημοσιεύοντας πλήθος  σχετικών έργων.

  Κάθε πνευματικός δημιουργός, ανεξάρτητα από τα πολλά ενδιαφέροντα και ασχολίες του/της, θέλει με ένα τομέα να συνδεθεί το όνομά του/της. Και η Κατίνα Βέικου-Σεραμέτη επιλέγει την ποίηση.

  Είναι πολύ σαφής στους σκοπούς της ποίησής της, που είναι αισθητικοί και συνάμα κοινωνικοί.  Γράφει:  Με το τραγούδι μου, τη ζωή ομορφαίνω –   Με το τραγούδι μου, τον πόνο τον εξαϋλώνω –  Είμαι υμνητής και πλαστουργός μες στη ζωή. Και η ίδια η δημιουργός με τα ποιήματά της γίνεται άλλος άνθρωπος, απελευθερώνεται, ολοκληρώνεται:

Αποδεσμεύομαι / από τη γήινη έλξη μου. /  Νιώθω τόσο ελεύθερη.

  Ακούραστη, ζωντανή, πολύπλευρη, αστείρευτη, πατριώτισσα και ευαίσθητη Άνθρωπος, με Α κεφαλαίο.

*

   Την Κατίνα Βέικου Σεραμέτη τη γνώρισα με την απαρχή της πορείας μου στα λογοτεχνικά και πολιτιστικά πράγματα της Ξάνθης και της Θράκης το 1972, κι ως το θάνατό της το 1989 είχαμε να πω καθημερινή επικοινωνία και επαφή.

  Το 1977 στην εβδομαδιαία εφημερίδα του φίλου λογοτέχνη – πρόωρα χαμένου Σήφη Νικολαΐδη «Σπίθα» δημοσίευσα το κείμενό μου «Κατίνα Βέικου-Σεραμέτη: ο Βιζυηνός της Ξάνθης» (29.08.1977) .

 Το 1989 στον επικήδειο που εκφώνησα, ξεκίνησα:

«Σήμερα χαιρετούμε ένα σύμβολο της δημιουργίας, του λόγου, της λαϊκής θρακιώτικης ψυχής, της προσφοράς, της γυναικείας παρουσίας στην Ξάνθη».

  Και κατέληξα: «Το πνεύμα της αμάραντο στη θρακική γη που τόσο αγάπησε και υπηρέτησε».

  Στη φετινή επέτειο  θα δώσουμε το λόγο σε δύο γυναίκες που ασχολήθηκαν με το έργο της.

  Η φιλόλογος Δήμητρα Κατάκη μίλησε και έγραψε για το έργο της Σεραμέτη, επίσης σκηνοθέτησε και παρουσίασε με τα παιδιά του γυμνασίου Σμίνθης το θεατρικό μονόπρακτο της Σεραμέτη  «Ο άνθρωπος με το τσιγάρο» (19 Μαΐου 1994). Θα παραθέσω ένα ωραίο κείμενο της Δήμητρας Κατάκη:

«Γράψαμε και μεις λοιπόν και γράφουμε τη δικιά μας ιστορία. Μπορεί κάποιοι από τους πρωταγωνιστές της να τη λένε στα παιδιά και στα εγγόνια τους κάποτε σαν παραμύθι.

– Μια φορά κι έναν καιρό στον τόπο αυτό η ζωή ήταν άσχημη. Οι άνθρωποι χωρισμένοι σε ομάδες βάδιζαν σε δρόμους αντίθετους, πλάτη με πλάτη και δεν μπορούσαν να δουν ο ένας τον άλλον στα μάτια. Ήταν γεμάτοι καχυποψία και αρκετό μίσος η μια ομάδα για την άλλη και τα πράγματα έμοιαζαν απελπιστικά. Σε κοντινούς τόπους άλλοι είχαν ήδη αρχίσει τον πόλεμο. Και τότε ήρθαν οι καλές νεράιδες και τους φώτισαν . Μια απ’ αυτές πέταξε ως το Γυμνάσιο Σμίνθης και ενέμπευσε στους δασκάλους και τα παιδιά την αγάπη για ειρήνη, συναδέλφωση και δικαιοσύνη. Στα βιβλία της βρήκαν τα όπλα που χρειάζονταν για ν’ αγωνιστούν γι’ αυτά. Και τα παιδιά βγήκαν στ’ αμφιθέατρα και στις πλατείες και κήρυξαν το λόγο των βιβλίων της. Και ο κόσμος ξύπνησε, άκουσε, σκέφτηκε. Και σιγά – σιγά έκανε στροφή και μεταβολή. Πήρε πορεία αντίθετα
και κατάφερε έτσι να δει τα μάτια των άλλων. Ήταν όλο εκπλήξεις.  Μετά έδωσαν και τα χέρια. Και πια άρχισαν να βαδίζουν όλοι μαζί δίπλα-δίπλα προς το μέλλον. Και ήρθαν καλύτερες μέρες.

– Και πώς την έλεγαν αυτή τη νεράιδα, γιαγιά;
– Κατίνα, γιαβρί μου, Κατίνα Βέικου – Σεραμέτη. Κάποτε είχε έρθει και δω στο βουνό, στα χωριά μας, να μάθει γράμματα στα παιδιά. Ήταν Ντασκαλίτσα». Σ’ ευχαριστούμε Κατίνα Βέικου-Σεραμέτη, για ό,τι μας άφησες, για όλα όσα μας ενέμπνευσες και μας εμπνέεις. Είσαι μια καλή νεράιδα σε καιρούς δύσκολους. Είσαι η νεράιδα του βουνού. Η νεράιδα των παιδικών μου χρόνων, η νεράιδα μας».

*

  Δεύτερη γυναίκα η  Γαρυφαλλιά Γ. Θεοδωρίδου – Δρ Λαογραφίας  ΔΠΘ που στο άρθρο της «Η συμβολή της Κατίνας Βέικου-Σεραμέτη στη μελέτη της ξανθιωτικής λαογραφίας» ανάμεσα στα άλλα σημαντικά γράφει:

«Το πλέον σημαντικό σημείο της συμβολής της όμως κρίνω το ακόλουθο: Αν και λημματογραφική η μέθοδος συλλογής και καταγραφής των πληροφοριών της, όπως όλων των συλλογέων σχεδόν, εντούτοις το μεγάλο της προνόμιο είναι ότι δεν ευαγγελίζεται μόνον, αλλά επιτελεί η ίδια τη συστηματική επιτόπια καταγραφή. Η Βέικου – Σεραμέτη αποτελεί την ιδιαίτερη εκείνη περίπτωση λογίου που δεν ήταν «της πολυθρόνας», όπως λέμε, και μας προσεκόμισε γνήσιο, πρωτογενές λαογραφικό υλικό από συνεντεύξεις με κατοίκους της παληάς Ξάνθης (1958), συνεπώς αποτελεί σημαντική πηγή προς αξιοποίησιν από τον μετεγενέστερο μελετητή».

*

Για την ώρα της ελευθερίας, την 4^η Οκτωβρίου 1919 γράφει στα 1962 η ποιήτρια την «Ώρα της Ξάνθης»:

«Αδέλφια, ακούτε: ηχούν καμπάνες. / Ηχούν οι σάλπιγγες στη λεφτεριά. / Αιώνων σκοτεινιά σβηέται. / Δοκιμασμένη γη,

Οι αλυσίδες  σου σπαν.

Γη πατρική, / Θρεμμένη με προσδοκία μ’ ελπίδα. / Γη προγονική, / Ποτισμένη, ζυμωμένη με πόνο, με αίμα.

Στο χάραμα / – να! – προχωρεί ανάλαφρη, / δαφνόστεφη,

η   λ ε φ τ ε ρ ι ά !»

ΘΑΝΑΣΗΣ ΜΟΥΣΟΠΟΥΛΟΣ – ΞΑΝΘΗ, 4 ΟΚΤΩΒΡΙΟΥ 2024