Η πεζογραφία της Φωτεινής Μπατζακίδου – Τα επιτεύγματα του λόγου και η αξιοποίησή τους

Είμαι πολύ χαρούμενος για τη συμμετοχή μου στην παρουσίαση του δεύτερου λογοτεχνήματος της αγαπητής Φωφώς, όπως δεκαετίες τώρα την προσφωνώ. Βέβαια, στα βιβλία της παρουσιάζεται ως Φωτεινή, τονίζοντας τον λόγο της που διακρίνεται για καθαρότητα και ευκρίνεια, και δημιουργική βούληση.

Κατ’ επανάληψη σημειώνω ότι η αξία του /  της δημιουργού αποδεικνύεται από το δεύτερο έργο του. Πριν, λοιπόν, αναφερθώ στη νουβέλα «Αλίκτυπο ταξίδι» του 2024, θα παρουσιάσω συνοπτικά το πρώτο βιβλίο της Φωτεινής με τον τίτλο  «Φιλιά στον καθρέφτη», σελίδες 116, του 2023, στις εκδόσεις επίσης Σπανίδη και στο τυπογραφείο Τελεία + Παύλα που διακρίνεται για αισθητική πληρότητα.

«Φιλιά στον καθρέφτη» – Πρόκειται για ένα πεζογράφημα που χαρακτηρίζεται νουβέλα από τη συγγραφέα και είναι αφιερωμένο «Στα παιδιά που μεγαλώσαμε μαζί αγόρια και κορίτσια – Στα χαμοπούλια του ’50». Πρόκειται για ένα αφήγημα εποχής.

Πολύ χαρακτηριστικός είναι ο Πρόλογος του βιβλίου που απεικονίζει την πορεία και τις κατακτήσεις της γενιάς της.

Το χωροχρονικό πλαίσιο μέσα στο οποίο κινείται το έργο συνδέεται με τους πρόσφυγες του 1922. (σελ. 13)   Περιγράφονται η ζωή και ο θάνατος, η θρησκευτική ζωή. (σελ. 30, 31)  Πολύ ενδιαφέρον παρουσιάζουν στις περιγραφές της Φωτεινής Μπατζακίδου τα σχετικά με τις χαμένες πατρίδες.   (σελ. 40, 41). Τρομερή εντύπωση μου έκανε η αγάπη του ανθρώπου προς τη φύση. (σελ. 61) Τέλος,  η θέση της γυναίκας και ο γάμος. (σελ. 104, 105).

Ένας λόγος που αναφέρθηκα στο προηγούμενο πεζογράφημα της Φωτεινής έχει σχέση με την αξιοποίησή του στη σχολική πράξη. Το ίδιο ακριβώς ισχύει και με το «Αλίκτυπο Ταξίδι», το έργο  που παρουσιάζεται σήμερα.

Την αρχαία λέξη «αλίκτυπος» που περιέχεται στον τίτλο την πρωτοσυναντούμε στην Αντιγόνη του Σοφοκλή  σε ένα ωραίο σημείο του χορού (στ. 953-4): Ουχ αλίκτυποι / κελαιναί νάες εκφύγοιεν, δηλαδή: ούτε γοργά καράβια κυματόδαρτα
δεν είναι μπορετό να της ξεφύγουν (από τη δύναμη της μοίρας,  μετ. Ιωάννης Γρυπάρης).

Άρα, η νουβέλα αναφέρεται σε ένα θαλασσόδαρτο ταξίδι, όπως θα το μεταφράζαμε. Στον υπότιτλο του εσωφύλλου μάλιστα αναφέρεται ομότιτλη φράση του Παπαδιαμάντη.

Όπως και το πρώτο βιβλίο, έτσι και αυτό αναφέρεται σε μία προσφυγιά – στην αναγκαστική  φυγή Ελλήνων και Ελληνίδων στη Γερμανία – και βέβαια και σε άλλες χώρες, για οικονομικούς λόγους κατά τη δεκαετία του ’60.

Στην αρχή της νουβέλας περιγράφεται η ζωή σε ένα χωριό (σελ. 8) κατά τη δεκαετία του ’60.

Οι άξονες γύρω από τους οποίους κινείται το έργο είναι δύο: η Ελλάδα και η Γερμανία.

Όσον αφορά την Ελλάδα, παρουσιάζεται η αιμοραγούσα χώρα (σελ. 26), τα παιδιά που έμειναν στην Ελλάδα λόγω της φυγής των γονέων (σελ. 56) και η Ελλάδα που άφησαν πίσω σε σχέση με την Ελλάδα που βρήκαν όταν γύρισαν (σελ. 63).

Το μεγαλύτερο μέρος του αφηγήματος αναφέρεται στη ζωή των Ελλήνων στη Γερμανία (σελ. 28), τη διασκέδασή τους (σελ. 40) , την εργασία στο εργοστάσιο (σελ. 45).

Εκτός από τα γενικά αυτά θέματα, ξεχώρισα την αναφορά στη Βουλγαροκρατία (σελ. 20) και τον σταθμό του Μονάχου (σελ. 30).

Στο σημείο αυτό της παρουσίασής μου θα αναφερθώ στην αξιοποίηση των δύο βιβλίων της Φωτεινής Μπατζακίδου στην εκπαιδευτική διαδικασία δημοτικού και γυμνασίου.

Πολλές φορές έχω μιλήσει σχετικά από τ0 1980 και μετά. Σας παρουσιάζω τρεις θέσεις μου.

1.

Μέσα στα πλαίσια του μαθήματος τοπικής ιστορίας, ο πολιτισμός σε όλες τις εκφάνσεις του παίζει σημαντικό ρόλο. Στο σχολείο πρωτοβάθμιας και δευτεροβάθμιας εκπαίδευσης η Λογοτεχνία ως τέχνη του λόγου συχνά υποβαθμίζεται. 

  Η Τοπική / επαρχιακή Λογοτεχνία συντελεί στο να γνωρίσουμε τον τόπο και τους ανθρώπους του.

  Προτείνεται η εισαγωγή της τοπικής λογοτεχνίας στο σχολείο ως κύκλος προσεγγίσεων παράλληλων προς το υπόλοιπο πρόγραμμα του μαθήματος νεοελληνικής λογοτεχνίας. Οι μαθητές / μαθήτριες θα μελετούν κείμενα λογοτεχνών της περιοχής τους, θα πραγματοποιούνται επισκέψεις λογοτεχνών στο σχολείο και συνεργασία με εκπαιδευτικούς και μαθητές.

 2.

Φαντάζομαι σε μια σωστή εκπαίδευση (γιατί είμαι και δάσκαλος που πιστεύω πολύ στο ζεστό δασκαλίκι), φαντάζομαι τα παιδιά μας στην Ιστορία και στη Λογοτεχνία και στην Τέχνη να απλώνουν τα μάτια τους σε τρία επίπεδα: στο παγκόσμιο, στο ελληνικό και στο ντόπιο. Όταν το κάνουν αυτό, η αρχή της συμπληρωματικότητας θα τους δίνει το μέτρο στη ζωή και στη σκέψη. Δεν πρέπει να μαθαίνουμε μόνο ό,τι θα γράψει η Ιστορία. Χρειάζεται να κάνουμε ανθρώπους ικανούς να ζουν. Η ποίηση τι άλλο θέλει, αν δημιουργήσει μιαν ατμόσφαιρα; Μιαν ατμόσφαιρα δημιουργική και αναδημιουργική.

 3.

   Η άποψή μου, μετά από τη μακρόχρονη ενασχόλησή μου με το θέμα, είναι ότι η χρησιμοποίηση των λογοτεχνικών κειμένων τοπικής λογοτεχνίας ως παράλληλων κειμένων στο μάθημα της λογοτεχνίας και (ανάλογα με το κείμενο) ως πηγών στο μάθημα της ιστορίας είναι μια νέα δημιουργική προσέγγιση της τοπικής ιστορίας στο σχολείο μας.

 *

Κλείνοντας την παρουσίαση μου, πρώτα πρώτα ευχαριστώ τη Φωφώ που μου εμπιστεύθηκε να παρουσιάσω το έργο της.

Θα ολοκληρώσουμε με τον Πρόλογο του πρώτου βιβλίου, που καλύπτει το περιεχόμενο και των δύο βιβλίων:

 

Οι γλάροι των παιδικών μας χρόνων

Σ’ αυτό το δύσκολο ταξίδι

Πάνω σε σκουριασμένα γρανάζια

Σύντροφοι και μαχαίρια μαζί

Απ’ το ξεκίνημα πλάγια και πίσω πλήθαιναν

Μα σταμάτησαν πια ν’ αβγατεύουν

Συνεχίζουν όμως χωρίς να τους

ρίχνουμε τριμμένα μπισκότα

Κρεμασμένοι στην κουπαστή

Φωνάζουμε, φύγετε, φύγετε

Κι αυτοί ακολουθούν αδιάφοροι, κουφοί

Αποφασισμένοι θα ζυγιάζονται στα πλάγια

Να το τελειώσουν το ταξίδι.

 

ΘΑΝΑΣΗΣ ΜΟΥΣΟΠΟΥΛΟΣ

ΞΑΝΘΗ, 31 ΜΑΪΟΥ 2024