Σάκης Αρναούτογλου: Ο Καιρός του Πανικού – Πώς οι Καιρικές Προβλέψεις Επηρεάζουν την Ψυχολογία μας

Τα τελευταία χρόνια (όπως πχ και τις τελευταίες ημέρες άλλωστε) παρατηρείται συχνά η τάση οι καιρικές συνθήκες να παρουσιάζονται με έντονο, δραματικό και συχνά υπερβολικό τρόπο. Ρώτησα λοιπόν φίλους μου ψυχολόγους τι επιπτώσεις μπορεί να έχει αυτό στον κόσμο και  μου εξήγησαν πώς αυτή η πρακτική μπορεί όντως να επηρεάσει την αντίληψη των ανθρώπων για την πραγματική ένταση ή επικινδυνότητα των καιρικών φαινομένων.

Ένα σημαντικό ψυχολογικό φαινόμενο που σχετίζεται όπως μου είπαν με την παραπάνω συμπεριφορά είναι η «γνωστική διαθεσιμότητα» (availability heuristic). Σύμφωνα με αυτό το φαινόμενο, οι άνθρωποι έχουν την τάση να υπερεκτιμούν τη συχνότητα ή τη σοβαρότητα γεγονότων που είναι πιο εύκολα διαθέσιμα στη μνήμη τους. Όταν οι καιρικές ειδήσεις προβάλλουν έντονα και με δραματικούς τίτλους καιρικά φαινόμενα το κοινό τείνει να πιστεύει ότι αυτά τα φαινόμενα είναι πιο συχνά και πιο σοβαρά από ό,τι είναι στην πραγματικότητα.

Επιπλέον, ένα δεύτερο σημαντικό φαινόμενο είναι αυτό της «συναισθηματικής μετάδοσης» (emotional contagion). Τα έντονα συναισθήματα που μεταδίδονται μέσω των καιρικών ειδήσεων, όπως το άγχος, ο φόβος ή η ανησυχία, έχουν την τάση να «μεταφέρονται» στους αναγνώστες-ακροατές- τηλεθεατές. Αυτό έχει ως αποτέλεσμα ο κόσμος να βιώνει μια αυξημένη συναισθηματική φόρτιση και να αντιλαμβάνονται τον κίνδυνο ως μεγαλύτερο, ακόμα κι αν προσωπικά δεν αντιμετωπίζουν άμεσο κίνδυνο.

Παράλληλα, είναι σημαντικό να σημειωθεί ότι πολλές φορές οι καιρικές προβλέψεις βασίζονται σε πηγές αμφιβόλου εγκυρότητας ή αναμεταδίδουν πληροφορίες από όχι και τόσο αξιόπιστες πηγές. Αυτή η πρακτική ενισχύει ακόμα περισσότερο τη δραματοποίηση και τη σύγχυση, συμβάλλοντας στην παραπληροφόρηση και στην αύξηση της ανησυχίας του κοινού.

Επίσης, οι τίτλοι που συνοδεύουν αυτές τις προβλέψεις συχνά δίνονται από ανθρώπους (και παρακαλώ δώστε βάση σ’ αυτό) που δεν έχουν καμία επιστημονική γνώση ή σχέση με τα καιρικά φαινόμενα, κάτι που μπορεί να οδηγήσει σε περαιτέρω υπερβολές και ανακρίβειες.

Ο σοβαρότερος όμως κίνδυνος από την υπερβολική δραματοποίηση των καιρικών φαινομένων είναι ότι το κοινό μπορεί να πάψει να πιστεύει τις προειδοποιήσεις, όταν πραγματικά θα υπάρξουν σοβαρά και επικίνδυνα φαινόμενα. Η συνεχής υπερβολή μπορεί να προκαλέσει κόπωση και αδιαφορία στο κοινό, καθιστώντας δύσκολη την αντιμετώπιση πραγματικά επικίνδυνων καταστάσεων.

Είναι σημαντικό να κατανοήσουμε αυτά τα ψυχολογικά φαινόμενα ώστε να μπορούμε να αξιολογούμε τις καιρικές πληροφορίες με ψυχραιμία και ρεαλισμό, προστατεύοντας έτσι την ψυχική μας υγεία από περιττή ένταση και άγχος. Η ενημέρωση είναι απαραίτητη, αλλά εξίσου σημαντική είναι η κριτική αξιολόγηση της πληροφορίας που λαμβάνουμε.