Παιδί και παιδεία πάνε μαζί. Η παιδεία είναι μια σύνθετη κατάσταση, που περικλείει παράλληλα τη σωματική ανάπτυξη, την πνευματική καλλιέργεια και την ψυχική βελτίωση. Μόρφωση, ολοκλήρωση, διάπλαση – λέξεις και έννοιες πολύπλευρες και πολυεπίπεδες. Είναι άστοχο και ελλιπές να θεωρούμε ότι την παιδεία την αποκτά ο άνθρωπος μόνο με τη σχολική εκπαίδευση. Το κοινό είναι ότι και οι δύο απευθύνονται στις μικρές ηλικίες, την παιδική και την εφηβική. Από κει και πέρα, όμως, ούτε ταυτίζονται, ούτε περιορίζονται χρονικά.
Στις νεαρές ηλικίες σταδιακά ο άνθρωπος ωριμάζει και διαμορφώνεται βιολογικά, ψυχολογικά, πνευματικά, ηθικά. Το κύριο χαρακτηριστικό των μικρών ηλικιών είναι η έλλειψη πείρας. Πολύ εύστοχα ο Αριστοτέλης παρατηρεί «Νέος έμπειρος ουκ έστιν• πλήθος γαρ χρόνου ποιεί την εμπειρίαν». Γι’ αυτό το λόγο τα παιδιά και οι νέοι έχουν ανάγκη κάποιου που να στέκεται δίπλα, να τους καθοδηγεί και να τους βοηθά, ενώ ταυτόχρονα – καθώς θα μεγαλώνει ο νέος – θα περιορίζεται αυτός ο ρόλος του συμβούλου και του καθοδηγητή.
Ο γονιός και ο δάσκαλος είναι, κατά κανόνα, ο μέντορας, ο σύμβουλος και καθοδηγητής του παιδιού και του εφήβου, μ’ άλλα λόγια η οικογένεια και το σχολείο. Μέσα στην αγκαλιά της οικογένειας το παιδί από την πρώτη μικρή ηλικία μαθαίνει, αναπτύσσεται, ασκείται. Λύνονται οι απορίες του, διαμορφώνεται η συμπεριφορά του, κοινωνικοποιείται. Το επίπεδο και το κλίμα της οικογένειας παίζει ανάλογο ρόλο στην εξέλιξη του παιδιού. Από ένα σημείο και μετά, προστίθεται και το σχολείο, που αποτελεί τον οργανωμένο παράγοντα συστηματικής αγωγής και μόρφωσης του ανθρώπου. Αν οι γονείς λειτουργούν ‘διαισθητικά’, οι δάσκαλοι λειτουργούν με βάση την παιδαγωγική επιστήμη, τα πορίσματα και τις έρευνες σχετικά με την κάθε ηλικία και βαθμίδα ανάπτυξης του ανθρώπου.
Όμως, πολύ συχνά το παιδί και ο νέος δεν εμπνέεται ούτε εμπιστεύεται – καθώς μάλιστα μεγαλώνει – κάποιο πρόσωπο στην οικογένεια ή στο σχολείο. Είτε δεν του προσφέρουν ό,τι χρειάζεται είτε δεν είναι σε θέση να τον ικανοποιήσουν. Απουσίες, ανεπάρκειες, αδυναμίες, αδιαφορία έχουν ως αποτέλεσμα το παιδί και ιδιαίτερα ο έφηβος να αισθάνεται μοναξιά και ανασφάλεια, να ζητά κάπου αλλού αυτό που ποθεί η ψυχή του. Αναζητά ένα στήριγμα, ένα αποκούμπι, έναν οδηγό και καθοδηγητή.
Να πούμε ότι είναι θέμα συγκυριών και τύχης, άλλοτε ο καθοδηγητής να είναι κάποιο θετικό πρότυπο, πρόσωπο έντιμο και ικανό, συχνά όμως μπορεί να είναι ακατάλληλο και αρνητικό. Από το στενότερο και ευρύτερο οικογενειακό και κοινωνικό περιβάλλον μπορείς να συναντήσεις άτομα και των δύο κατηγοριών. Όταν οι γονείς και οι δάσκαλοι ‘απουσιάζουν’ ή ‘αδυνατούν’, οι επιδράσεις και οι επιρροές μπορεί να αποβούν ολέθριες.
Λίγο μεγαλύτεροι ‘φίλοι’, είδωλα της τηλεόρασης και της παραλογοτεχνίας, διαδικτυακοί άγνωστοι ‘φίλοι’, τυχαία πρόσωπα στους χώρους ψυχαγωγίας και άθλησης, μπορούν να παρασύρουν και να εθίσουν το νεαρό άτομο σε αρνητικές συμπεριφορές. Όταν δεν έχεις κάποιο χέρι εμπιστοσύνης να το κρατήσεις και να σε κρατήσει, τότε θα γαντζωθείς οπουδήποτε – καθώς βρίσκεσαι πάνω από τον γκρεμό.
Στις μέρες μας τις δύσκολες, που οι κίνδυνοι και τα προβλήματα αυξάνουν, που διακυβεύεται η ψυχική υγεία όλων και ιδιαίτερα των παιδιών, πολύ περισσότερο από άλλοτε η νέα γενιά έχει ανάγκη από συμπαραστάτες ειλικρινείς, γεμάτους αγάπη και αλληλεγγύη. Το δίκτυο προστασίας και φροντίδας των παιδιών και των νέων είναι απαραίτητος όρος για το ξεπέρασμα των αδιεξόδων και των προβλημάτων, για να ελπίζουμε σε ένα καλύτερο αύριο, σε έναν δικαιότερο κόσμο. Έτσι η παιδεία θα γίνει όργανο μόρφωσης και αναμόρφωσης.
ΘΑΝΑΣΗΣ ΜΟΥΣΟΠΟΥΛΟΣ
Ξάνθη, Πάσχα 2013
