ΑΠΟΛΟΓΙΣΜΟΣ ΤΟΥ ΣΕΜΙΝΑΡΙΟΥ ΙΣΤΟΡΙΑΣ ΤΗΣ ΑΡΧΑΙΑΣ ΕΛΛΗΝΙΚΗΣ ΦΙΛΟΣΟΦΙΑΣ

ΠΟΛΙΤΙΣΤΙΚΟΣ ΕΠΙΣΤΗΜΟΝΙΚΟΣ ΣΥΛΛΟΓΟΣ ΞΑΝΘΗΣ «Η ΤΕΧΝΗ ΤΟΥ ΖΗΝ»

Για δεύτερη χρονιά έχω τη χαρά και τιμή να συνεργαστώ με τον Πολιτιστικό και Επιστημονικό Σύλλογο Ξάνθης «Η Τέχνη του Ζην».

Το 2023 πρωτοδίδαξα σχετικά με τον Δημόκριτο  στη σειρά:  ΔΗΜΟΚΡΙΤΕΙΑ ΣΚΕΨΗ – ΜΑΘΗΜΑΤΑ ΠΡΑΚΤΙΚΗΣ ΦΙΛΟΣΟΦΙΑΣ. Συγκεκριμένα πραγματοποιήθηκαν τέσσερες συναντήσεις:

• 10 Φεβρουαρίου 2023, Η Προσωκρατική φιλοσοφία και ο Δημόκριτος ο Αβδηρίτης
• 10 Μαρτίου 2023, Τα έργα του Δημόκριτου και το δημοκρίτειο σύστημα
• 7 Απριλίου 2023 , Βιοθεωρία και κοινωνικές απόψεις του Δημόκριτου
• 5 Μαΐου 2023, Μελέτη και Σχολιασμός Αποσπασμάτων του Δημόκριτου για διάφορους τομείς της ατομικής και κοινωνικής ζωής

Επιπλέον, στις 23 Ιουνίου 2023, πραγματοποίησα εισήγηση με θέμα: «Ευεστώ – ΒΑΘΜΙΔΕΣ ΕΥΔΑΙΜΟΝΙΑΣ ΣΤΟΝ ΔΗΜΟΚΡΙΤΟ ΤΟΝ ΑΒΔΗΡΙΤΗ», στο 6ο Διεθνές Φεστιβάλ Tai Chi ‘Δημόκριτος  ο Αβδηρίτης της Θράκης – Φιλοσοφία η γλώσσα πολιτισμού μεταξύ Δύσης και Ανατολής’.

Κατά το ακαδημαϊκό έτος (Οκτώβριος 2023 – Μάιος 2024)  πραγματοποιήθηκε Σεμινάριο με αντικείμενο την Ιστορία της Αρχαίας Ελληνικής Φιλοσοφίας. Θα παρουσιάσω στη συνέχεια συνοπτικά  τις οκτώ ενότητες του Σεμιναρίου.

• «Εισαγωγή στην Ιστορία της Αρχαίας Ελληνικής Φιλοσοφίας» (20 Οκτωβρίου 2023)

 

Ξεκινήσαμε με ένα γενικότερης εμβέλειας κείμενο του Ουμπέρτο Έκο, που αποτελεί την εισαγωγή στον πρώτο τόμο της σειράς «Ιστορία της Φιλοσοφίας». Αναφέρει: «Στην αρχαία Ελλάδα πίστευαν ότι ο άνθρωπος ξεκίνησε να φιλοσοφεί (όπως έλεγε ο Αριστοτέλης) ως αντίδραση στα παράδοξα φαινόμενα […] Όσο κι αν η φιλοσοφία διευρύνει το έδαφος της επιστήμης, συνεχίζει (ας μας επιτραπεί η έκφραση) να χώνει τη μύτη της παντού»

 

Στη συνέχεια παρουσίασα το άρθρο μου: «Η φιλοσοφία δεν είναι θεωρία αλλά ενέργεια» (Λούντβιχ  Βίτγκενσταϊν, 1889-1951) – ΦΥΣΗ ΚΑΙ ΑΝΘΡΩΠΟΣ, όπου σημειώνω ότι «Δεν υποστηρίζω τον μονοσήμαντο πρακτικισμό, πιστεύω στην αναγκαιότητα της θεωρίας, συγχρόνως όμως πρεσβεύω την ανάγκη για ισορροπημένη βελτίωση του ανθρώπου μέσα σε ένα βέλτιστο σύμπαν».

Στο επόμενο σημείο της προσέγγισής μας αναφερθήκαμε σχηματικά στην πορεία της αρχαιοελληνικής φιλοσοφίας: Αρχαϊκή (8^ος αι. – 500 π.Χ.), Κλασική (500 – 323 π.Χ.), Ελληνιστική (323 – 31 π.Χ.), Ρωμαϊκή (31 – π.Χ. – 330 μ.Χ.), ενώ στο τελευταίο σημείο αναφερθήκαμε στους τομείς της Φιλοσοφίας: Μεταφυσική /Οντολογία, Γνωσιολογία, Λογική, Αισθητική, Ηθική, Πολιτική και Κοινωνική Φιλοσοφία.

 

• «Οι Προσωκρατικοί Φιλόσοφοι και η  αρχή του κόσμου» (10 Νοεμβρίου 2023)

Εισαγωγικά παρουσιάσαμε τις απόψεις  του   Pierre Ducassé, του Bertrand Russell και τέλος του Jean Paul Dumont  που όλοι τους προβάλλουν τη σημασία της αρχαιοελληνικής φιλοσοφικής σκέψης, ξεκινώντας από τους Ίωνες. Τονίσαμε ότι η φιλοσοφία αυτής της περιόδου είναι το πέρασμα από τον  μύθο στον  λόγο.  Ήδη στην Ιωνία από τον 6^ο  π.Χ. αιώνα αμφισβητείται η μυθολογική προσέγγιση και στηρίζεται η ορθολογική ερμηνεία του κόσμου – αυτό σημαίνει τη γέννηση της αρχαίας ελληνικής φιλοσοφίας – το πέρασμα από τον μύθο στον λόγο.

Όσον αφορά τους Προσωκρατικούς Θαλή, Αναξίμανδρο, Αναξιμένη, Ξενοφάνη σημειώσαμε ότι  αναφέρονται στην αρχή του κόσμου που δέχονται ότι είναι το νερό, η γη, ο αέρας και η φωτιά. Πιο σύνθετη, θα λέγαμε, είναι η αντίληψη του Ηράκλειτου του Εφέσιου (544 – 484; π.Χ.) που καταπιάστηκε με τη δομή του κόσμου. Έδινε ιδιαίτερη σημασία στην αντιπαράθεση των πραγμάτων, ως συνεχή και αδιάλειπτη ανησυχία, αέναη κίνηση, ασταμάτητη μεταβολή.

Σχετικά διαβάσαμε ένα απόσπασμα από το βιβλίο μου «Αγωνία και Πίστη στο σύγχρονο κόσμο» που αναφέρεται στις πρωτοποριακές και διαχρονικές απόψεις του  Ηράκλειτου.

 

• «Η  δομή του κόσμου κατά τους Προσωκρατικούς»

(24 Νοεμβρίου 2023)

Μετά το ζήτημα της αρχής του κόσμου ασχοληθήκαμε  με τις απόψεις των Προσωκρατικών όσον αφορά τη δομή / υφή του κόσμου. Παρουσιάσαμε κυρίως τις απόψεις του Ηράκλειτου και του Παρμενίδη, κατά τις οποίες ο πρώτος επικεντρώνεται στην αέναη κίνηση και ο δεύτερος στη σταθερότητα.

Ο Ηράκλειτος ο Εφέσιος έδινε ιδιαίτερη σημασία στον πόλεμο, αντιπαράθεση των πραγμάτων, ως συνεχή και αδιάλειπτη ανησυχία, αέναη κίνηση, ασταμάτητη μεταβολή – «τα πάντα ρει».

Ο Παρμενίδης ο Ελεάτης (540-470; πΧ) υποστήριξε ότι οι αισθήσεις μάς απατούν. Εκείνο  που σκεφτόμαστε και εκείνο που υπάρχει είναι το ίδιο. Η σκέψη μας, με τις έννοιες που ενοικούν στο νου μας και είναι αναλλοίωτες, εξασφαλίζει σταθερότητα για να γνωρίσουμε την πραγματικότητα.

Στο τελευταίο μέρος του μαθήματος, μιλήσαμε συνοπτικά για τον Πυθαγόρα τον Σάμιο, τον Ζήνωνα τον Ελεάτη, τον Εμπεδοκλή τον Ακραγαντίνο και τον Αναξαγόρα τον Κλαζομένιο και καταλήξαμε στον Δημόκριτο τον Αβδηρίτη (460-370; πΧ) που την αντιπαράθεση Ηράκλειτου – Παρμενίδη επιχειρεί να υπερβεί στην ατομική θεωρία. Κομματιάζοντας ένα αντικείμενο φτάνουμε στα ά-τομα. Από τη μια μεριά είναι αναλλοίωτα (κατά τον Παρμενίδη) από την άλλη συνδυάζονται και ακατάπαυστα μετακινούνται (κατά τον Ηράκλειτο).

4) «Οι Σοφιστές και ο Πρωταγόρας ο Αβδηρίτης»

(19 Ιανουαρίου 2024)

Ο Πρωταγόρας ο Αβδηρίτης (480 411 π. Χ.) πολυμαθής και δεινός ρήτορας είναι από τους σημαντικότερους σοφιστές. Στο πρόσωπό του εντοπίζουμε τα σημαντικότερα και αξιολογότερα  χαρακτηριστικά του πνευματικού ρεύματος της σοφιστικής. Ο Θουκυδίδης, οι τραγικοί ποιητές, αλλά και πολλές απόψεις του ίδιου του Πλάτωνα είναι αδύνατο να ερμηνευθούν χωρίς τη γόνιμη παρουσία των σοφιστών και βέβαια του Πρωταγόρα.

Στα μέσα του πέμπτου προχριστιανικού αιώνα γίνεται η σοφιστική επανάσταση, ο Διαφωτισμός της αρχαιότητας, με νέα θεματολογία, νέες μεθόδους, νέους γενικούς προσανατολισμούς, με τη στροφή από τη φύση στον άνθρωπο.

Με τον Πρωταγόρα εισάγεται το ρεύμα του σχετικισμού και του υποκειμενισμού στη φιλοσοφία.  Πίστευε ότι η γνώση δεν προσδιορίζεται αντικειμενικά, αλλά με τις αισθήσεις. Εισήγαγε και την έννοια του «ανθρωποκεντρισμού», με τη χαρακτηριστική ρήση «πάντων χρημάτων μέτρον άνθρωπος». Η έκφραση αυτή σημαίνει ότι ο άνθρωπος αποτελεί μέτρο της αλήθειας και της γνώσης και γι’ αυτό κάθε υποκειμενική άποψη για κάποιο θέμα έχει την άξια της.

Ο Δημόκριτος και ο Πρωταγόρας τα δύο μεγάλα «αιρετικά» πνεύματα της αρχαιότητας.

 

5) «Σωκράτης ο Αθηναίος – ουσιαστική τομή στη Φιλοσοφία» (16 Φεβρουαρίου 2024)

 

Μετά το προδρομικό βλέμμα του Πρωταγόρα, προσεγγίσαμε τον κόσμο του Σωκράτη (Αθήνα, από τον δήμο Αλωπεκής, 470/469 – θάνατος με κώνειο το 399 π.Χ.), που πολλές φορές θεωρούνταν κι αυτός σοφιστής.

 

Ο Σωκράτης πίστευε ότι ο σωστός τρόπος, για να φτάσει κάποιος στη λύση ενός ζητήματος, είναι να το προσεγγίσει χωρίς προκαταλήψεις. Μόνο ο θεός είναι σοφός και η σοφία  των ανθρώπων είναι ελάχιστη, αν όχι ανύπαρκτη. Συνήθιζε να λέγει «έν οίδα ότι ουδέν οίδα», δηλώνοντας τη γνώση της άγνοιάς του. Όταν συζητούσε ένα θέμα, προσποιούνταν ότι το αγνοούσε. Η διατύπωση του ορισμού της έννοιας του υπό εξέταση ζητήματος αποτελούσε τελικό στάδιο της ερευνητικής διαδικασίας.

Ο Σωκράτης πιστεύει ότι η αρετή είναι γνώση. Είμαστε σε θέση να επιτελέσουμε το καλό εφόσον ξέρουμε τι είναι καλό. Η άγνοιά μας είναι σε κάθε περίπτωση η αιτία του κακού. «Ουδείς εκών κακός = ουδείς κάνει το κακό με τη θέλησή του». Η ηθική ακεραιότητα αποτελεί τον υψηλότερο δείκτη της ανθρώπινης αξιοπρέπειας. Είναι καλύτερα, όταν διακυβεύονται οι ηθικές αξίες, να αδικείται κανείς παρά να αδικεί. Το επιβεβαίωσε ο Σωκράτης με τη ζωή και το θάνατό του.  Στη συνάντησή μας συνέδραμαν τα έργα «Η Δίκη του Σωκράτη» του I. F. Stone και «Η Αληθινή Απολογία του Σωκράτη» του Κώστα Βάρναλη, που εξηγούν γιατί οι Αθηναίοι τον  καταδίκασαν σε θάνατο.

 

6) «Ο Πλάτωνας και ο Αριστοτέλης για τη θέση της Γυναίκας» ΑΦΙΕΡΩΜΑ ΣΤΗΝ ΠΑΓΚΟΣΜΙΑ ΗΜΕΡΑ ΓΥΝΑΙΚΑΣ

(8 Μαρτίου 2024)

 

Ο ΠΕΣ Ξάνθης «Η Τέχνη του Ζην» συμμετέχοντας στην Παγκόσμια Ημέρα της Γυναίκας, στα πλαίσια του Σεμιναρίου Αρχαίας Ελληνικής Φιλοσοφίας, οργάνωσε αυτή την ομιλία.

Για τη θέση των γυναικών στην αρχαία Ελλάδα τα περισσότερα στοιχεία που διαθέτουμε είναι κυρίως για την Αθήνα και τη Σπάρτη. Στην κλασική εποχή, στην Αθήνα η γυναίκα δεν είχε νομικά και πολιτικά δικαιώματα, ήταν εξαρτημένη από τον πατέρα και στη συνέχεια από τον σύζυγο. Από την άλλη μεριά, στη Σπάρτη η γυναίκα είχε περισσότερα δικαιώματα  και  γυμναζόταν όπως οι άνδρες.

Υπάρχουν σε ορισμένες πόλεις διαφορετικές πρακτικές, όπως σύμφωνα με τον νόμο της Γόρτυνας της Κρήτης, όπου οι γυναίκες έχουν το δικαίωμα να κατέχουν περιουσία, να τη διαχειρίζονται και φυσικά να κληρονομούν.

Παρουσιάζει πολύ ενδιαφέρον ο τρόπος με  τον οποίο δύο μεγάλοι φιλόσοφοι αναφέρονται στη θέση της γυναίκας, ο Πλάτων και ο Αριστοτέλης.

Για τον Πλάτωνα η βρετανίδα φιλόσοφος Julia Elizabeth Annas  σημειώνει ότι «Ο ριζοσπαστισμός και η πρωτοτυπία του Πλάτωνα συνίσταται στη στάση που κρατά απέναντι στις γυναίκες. Αποτελεί εκπληκτική καινοτομία να πιστεύει κανείς ότι οι κοινωνικοί ρόλοι των γυναικών δεν είναι φύσει, αλλά ότι οι γυναίκες μπορούν να κάνουν ό,τι κάνουν και οι άνδρες».

Αντίθετα, για τον Αριστοτέλη ο ομότιμος καθηγητής καρδιολογίας Δημ. Α. Σιδέρης γράφει: «Ο Αριστοτέλης απηχώντας την κρατούσα αντίληψη της εποχής του, τοποθετεί τη γυναίκα κάτω από τον άνδρα»,  ενώ  ο Jostein Gaarder στο βιβλίο του «Ο Κόσμος της Σοφίας» σχολιάζει: «Είναι εκπληκτικό και ταυτόχρονα λυπηρό το γεγονός ότι ένας τόσο έξυπνος άνθρωπος μπόρεσε να κάνει τέτοια χοντρά λάθη, όσον αφορά στις σχέσεις των δύο φύλων. Δείχνει, όμως, δύο πράγματα: πρώτον, ότι ο Αριστοτέλης δεν είχε πείρα από τη ζωή των γυναικών και των παιδιών, και δεύτερον, πόσο στραβά μπορούν να πάνε τα πράγματα, όταν οι άντρες διεκδικούν για τον εαυτό τους την αποκλειστικότητα στη φιλοσοφία και στην επιστήμη».

7)«ΑΡΙΣΤΟΤΕΛΗΣ – Ο ΜΕΓΑΣ ΒΙΟΛΟΓΟΣ ΤΗΣ ΑΡΧΑΙΟΤΗΤΑΣ»

(29 Μαρτίου 2024)

 

Αρχικά αναφερθήκαμε στον Πλάτωνα, ο οποίος με τη θεωρία των ιδεών θέλησε να λύσει το παλιό οντολογικό πρόβλημα. Διέκρινε στον κόσμο δύο επίπεδα: τον  κόσμο των αισθητών με μεταβολές (Ηράκλειτος) και τον κόσμο των ιδεών με μονιμότητα  (Παρμενίδης).

Ο Αριστοτέλης αμφισβήτησε τον δάσκαλό του. Εμβαθύνοντας στο έργο του βρίσκουμε τη συναίρεση της  φιλοσοφίας και της επιστήμης. Ο  Κ. Δημητρακόπουλος, μαθηματικός του ΕΚΠΑ και πρόεδρος της Ελληνικής  Φιλοσοφικής Εταιρείας σημειώνει: «Ο Αριστοτέλης ασχολήθηκε με πολλές επιστήμες με την πολιτική, την ηθική, τη λογική με το ζήτημα της δημοκρατίας της δικαιοσύνης και πραγματικά έχει πολλά να μας πει και στη δική μας εποχή».

Ο Αριστοτέλης συνέβαλε σε κάθε σχεδόν τομέα της ανθρώπινης γνώσης και ήταν ιδρυτής πολλών νέων πεδίων της. Έθεσε τις αρχές της τυπικής λογικής, ήταν πρωτοπόρος στη μελέτη τις ζωολογίας, και επηρέασε κάθε μελλοντικό επιστήμονα και φιλόσοφο μέσα από τη συμβολή του στην επιστημονική μέθοδο. Ο Μπέρτραντ Ράσελ σημειώνει ότι «σχεδόν κάθε σοβαρή διανοητική εξέλιξη έπρεπε να ξεκινήσει με μια επίθεση σε κάποιο Αριστοτέλειο δόγμα».

Ειδικότερα στα βιολογικά του συγγράμματα ο Αριστοτέλης μνημονεύει περίπου 500 ζώα. Από τις περιγραφές που μας δίνει μπορούμε να καταλάβουμε ότι ο ίδιος είχε κάνει ανατομικές έρευνες σε πάνω από 50 ζώα. Δεν είχε κάνει ανατομικές έρευνες σε σώμα ανθρώπου, γιατί αυτό το θεωρούσαν ιερό, αλλά από τις περιγραφές του εύκολα μπορούμε να καταλάβουμε ότι είχε κάνει ανατομία σε ανθρώπινο έμβρυο.  Μελετητές του έργου του, λόγιοι και επιστήμονες, έχουν δικαίως θεωρήσει ότι ο Αριστοτέλης ίδρυσε την επιστήμη της βιολογίας, τη φιλοσοφία της βιολογίας, και την επιστήμη της ζωολογίας και ότι υπήρξε πατέρας της ζωολογικής ταξινόμησης.

 

• «Φιλοσοφικά ρεύματα των Ελληνιστικών και Ρωμαϊκών χρόνων – Πλατωνισμός και Αριστοτελισμός του Βυζαντίου» – «Καταληκτήρια Συνάντηση» (12 Απριλίου 2024)

Στην τελευταία συνάντηση  του Σεμιναρίου στο πρώτο μέρος ο διδάσκων αναφέρθηκε συνοπτικά στα φιλοσοφικά ρεύματα των Ελληνιστικών και Ρωμαϊκών χρόνων καθώς και στον Πλατωνισμό και Αριστοτελισμό του Βυζαντίου, ενώ στο δεύτερο μέρος  σπουδαστές και σπουδάστριες παρουσίασαν θέματα που είχαν επιλέξει.

*

Τα ρεύματα που συναντούμε στην Ελληνιστική εποχή είναι  οι Επικούρειοι, Σκεπτικιστές και Στωικοί, ενώ στη Ρωμαϊκή έχουμε τον Επίκτητο, Μάρκο Αυρήλιο και Πλωτίνο.

Μιλήσαμε κυρίως για τον Επίκουρο (341 – 270 π.Χ.) που υποστήριζε ότι είναι δυνατό να είμαστε ευτυχισμένοι, έστω και αν πονάμε.

Ο Επίκουρος δεν παραγνωρίζει το βασικό αξίωμα ότι η ηδονή αποτελεί το κυρίαρχο συστατικό της ευτυχισμένης ζωής. Κατά τον Επίκουρο, το κριτήριο για να κρίνουμε ποιες ηδονές είναι κατάλληλες για να τις επιλέξουμε, δεν είναι η ένταση, αλλά η ποιότητά τους. Δύο είναι τα είδη των ηδονών: καταστηματικές (ανώτερες) και κατά κίνησιν ηδονές.

Κατά κίνησιν ηδονή είναι η ηδονή χάρη στην οποία, βιώνοντάς την – έντονα ενίοτε – ξεπερνάμε τη δυσφορία ή τον πόνο που νιώθουμε όσο η επιθυμία μας για την κάρπωση της ηδονής παρέμενε ανεκπλήρωτη.

Η καταστηματική ηδονή συνάδει με την ήρεμη, παθητική κατάσταση του εαυτού μας. Οι καταστηματικές ηδονές είναι συνυφασμένες με καταστάσεις του εαυτού μας που χαρακτηρίζονται από ηρεμία και γαλήνη. Μας φέρνουν πιο κοντά στην ευτυχία. Έχοντας ως στόχο την καταστηματική ηδονή θα αποφύγουμε κάθε υπερβολή που θα μπορούσε να μας οδηγήσει σε περιπέτειες.

Αν απογυμνώσουμε τον πόνο από τα δυσάρεστα συναισθήματα και διατηρήσουμε αισιοδοξία και αυτοκυριαρχία, τότε και στον τροχό του βασανισμού είναι δυνατό να είμαστε ευτυχισμένοι. Για να γίνει κάποιος ευτυχισμένος πρέπει να αποβάλει από μέσα του την ιδέα της ριψοκίνδυνης ευτυχίας, που συνεπάγεται ο παράφορος χαρακτήρας των κατά κίνησιν ηδονών, και να βασιστεί στη βεβαιότητα που υπαγορεύει η μετρημένη φύση των καταστηματικών ηδονών.

Στη συνέχεια, περνώντας στη λεγόμενη Βυζαντινή Οικουμένη,  σημειώσαμε ότι το 529 μ.Χ ο Ιουστινιανός κλείνει την Ακαδημία του Πλάτωνα, ενώ μετά την επισημοποίηση του χριστιανισμού, οι αρχαίοι έλληνες συγγραφείς δεν είναι πια επικίνδυνοι, έτσι οι βυζαντινοί ασχολούνται μαζί τους, συλλέγουν κείμενα, τα σχολιάζουν και τα υπομνηματίζουν. Χρησιμοποιείται, γενικά, η αριστοτελική μεθοδολογία και οι πλατωνικές αντιλήψεις.

Παρουσιάζονται κατά τον 9ο αιώνα σημαντικές προσωπικότητες στο χώρο της φιλοσοφίας και γενικότερα της διανόησης, ο Φώτιος που συμπαθεί τον Αριστοτέλη, ο
μαθητής του  Αρέθας που ακολουθούσε τον Πλάτωνα. Τον 11ο αιώνα διακρίνεται ο λόγιος και φιλόσοφος Μιχαήλ Ψελλός, που συμπαθούσε και τον Αριστοτέλη και τον Πλάτωνα. Όλοι αυτοί οι λόγιοι έπαιξαν σημαντικό ρόλο στο να διασωθούν τα χειρόγραφα κείμενα των αρχαίων φιλοσόφων.

Ύστερα από το 1453 οι λόγιοι και οι φιλόσοφοι του Βυζαντίου, κουβαλώντας εκτός από τις γνώσεις τους και κείμενα αρχαίων και μεταγενέστερων συγγραφέων, καταφεύγουν στη Δύση, συμβάλλοντας στην εκεί Αναγέννηση και Ανθρωπισμό, που στο Βυζάντιο είχε ανθίσει ήδη από τον 9ο αιώνα. ‘O   Πρώτος Βυζαντινός Ουμανισμός’, όπως επιγράφει και το ομότιτλο βιβλίο του ο Paul Lemerle (μιλώντας για τους 9^ο  και 10^ο  αιώνες).

*

Σε κάθε μάθημα του Σεμιναρίου, μετά την εισήγηση του διδάσκοντα γινόταν ευρεία συζήτηση (διευκρινίσεις, απορίες, διαφωνίες, συμπληρώσεις κ.τ.ό.).

Η Δήμητρα Κατάκη πρόσθεσε πολύ ενδιαφέροντα στοιχεία για τον Επίκουρο.

Στην Καταληκτήρια αυτή συνάντηση, παρουσιάστηκαν θέματα που είχαν επιλεγεί στο προηγούμενο μάθημα.

Συγκεκριμένα πραγματοποιήθηκαν οι εξής εισηγήσεις:

1. Γιάννης Στεφανίδης – «Η διαχρονική αξία της ποιητικής του

Αριστοτέλη»

2. Μαρία Μουσοπούλου – «Η παιδεία στο Βυζάντιο και η σχέση με τους αρχαίους φιλοσόφους»
3. Στέφανος Στεφανόπουλος – «Η γέννηση και εξέλιξη της πολιτικής θεωρίας της Αρχαίας Ελλάδας»
4. Λεωνίδας Καρακατσάνης – «Αριστοτέλης ο μεγάλος Βιολόγος και σύγχρονες θεωρήσεις – Τυχαιότητα και ντετερμινισμός στη βιολογική πολυπλοκότητα»
5. Έμη Χατζηπαναγιώτη – «Δημόκριτος και Αριστοτέλης – δύο

πολυπράγμονες φιλόσοφοι, και πολυεπιστήμονες. Πώς υποστηρίζει η λειτουργία του εγκεφάλου μια ιδιοφυή προσωπικότητα και ποιες καθημερινές συνήθειες προάγουν την δημιουργικότητα μιας διάνοιας;

 

Ολοκληρώνοντας το Σεμινάριο του ακαδημαϊκού έτος 2023-24 να συμπληρώσω ότι στο 7^Ο Διεθνές Φεστιβάλ Τάι Τσι Δημόκριτος ο Αβδηρίτης στις 21-23 Ιουνίου 2024 θα έχω τη χαρά και τιμή να εισηγηθώ το θέμα:

«Από την έννοια της αρχής των Προσωκρατικών  στη θεωρία των ιδεών του Πλάτωνα και στον Ιδεαλισμό των νέων χρόνων».

*

Ευχαριστώ θερμά την Πρόεδρο του Πολιτιστικού και Επιστημονικού Συλλόγου Ξάνθης «Η Τέχνη του Ζην» Έμη Χατζηπαναγιώτη και τους σπουδαστές και σπουδάστριες που πήραν μέρος στο Σεμινάριο, καθώς όσους/όσες μας παρακολούθησαν διαδικτυακά.

ΘΑΝΑΣΗΣ ΜΟΥΣΟΠΟΥΛΟΣ

ΞΑΝΘΗ, 1^Η ΜΑΪΟΥ 2024