“Μετασχηματισμοί της εθνικής ταυτότητας των Πομάκων”

Ο πολιτισμός και η γλώσσα των Πομάκων έχει αποτελέσει εδώ και χρόνια
αντικείμενο έρευνας από το Πολιτιστικό Αναπτυξιακό Κέντρο Θράκης.

Ήδη για δεύτερη χρονιά, σύμφωνα με τον πρόεδρο του ΠΑΚΕΘΡΑ, κ. Στέλιο
Σκια, το Κέντρο πραγματοποιεί μαθήματα πομακικής γλώσσας.

Μάλιστα έχει εκδώσει μια σειρά εικοσιπέντε μαθημάτων, καθώς και
δύο μικρά βιβλία , γραμματικής και λεξιλογίου.

Παράλληλα πραγματοποιεί διαλέξεις που σχετίζονται με τα ήθη και
τα έθιμα, τη λαογραφία και γενικότερα με τη γλώσσα και την πολιτισμό των Πομάκων
κατοίκων της ορεινής Ροδόπης.

Στο πλαίσιο αυτής της έρευνας πραγματοποιήθηκε προχθές το απόγευμα
στο αμφιθέατρο της Πολυτεχνικής Σχολής διάλεξη με θέμα "Μετασχηματισμοί της εθνοτικής
ταυτότητας των Πομάκων. Ιστορική Προσέγγιση".

Ομιλητές της εκδήλωσης που διοργάνωσε το ΠΑΚΕΘΡΑ,- το όποιο εδώ
και δώδεκα χρόνια παρουσιάζει μια πλούσια δραστηριότητα στον ευρύτερο χώρο του πολιτισμού
και της προστασίας του περιβάλλοντος στο Θρακικό χώρο και όχι μόνο, με εκδόσεις
και επιμορφωτικές εκδηλώσεις- ήταν ο κ. Παναγιώτης Παπαδημητρίου, Ιστορικός, Διδάκτορας
του Α.Π.Θ., ερευνητής του Κέντρου Βυζαντινών Ερευνών και ο κ. Φάνης Μαλκίδης, Λέκτορας
στο Τμήμα Γλώσσας, Φιλολογίας και Πολιτισμού Παρευξείνιων Χωρών του Δ.Π.Θ. .

Σύμφωνα με τον κ. Παπαδημητρίου την τελευταία δεκαετία έχει καταστεί
επίκαιρη η διερεύνηση των ζητημάτων που αφορούν το ιστορικό παρελθόν και τις συλλογικές
ταυτότητες των μειονοτικών πληθυσμών της νότιας Βαλκανικής, μια από τις ετερογενείς
εθνοτικά περιοχές της νοτιοανατολίκης Ευρώπης.

Χαρακτηριστικό παράδειγμα της πολυπολιτισμικής υφής του ευρύτερου
αυτού χώρου είναι η οροσειρά της Ροδόπης, εκατέρωθεν των ελληνοβουλγαρικών συνόρων
όπου διαβιούν σλαβόφωνοι μουσοουλμάνοι, οι Πομάκοι.

Στην εισήγηση του κ. Παπαδημητρίου μεταξύ άλλων επισημαίνεται ότι
οι Πομάκοι επιλέγουν να αυτοπροσδιορίζονται ως μουσουλμάνοι προσδίδοντας στον όρο
θρησκευτική και εθνοτική έννοια.

"Στη Βουλγαρία αρκετοί Πομάκοι αυτοπροσδιορίζονται πλέον με σύγχρονες
εθνικές ταυτότητες. Κοινωνιολογική έρευνα του 1992 έδειξε ότι 1/3 των Πομάκων της
Δυτικής Ροδόπης, στην περιοχή του Γκότσε Ντέλφε για παράδειγμα, τείνουν να αυτοπροσδιορίζονται
ως Τούρκοι, ενώ αντίθετα εκείνοι της Ανατολικής Ροδόπης υιοθετούν τη βουλγαρική
ταυτότητα. Στην Κεντρική Ροδόπη, γύρω από το Σμόλιαν διαγράφεται μια τάση υιοθέτησης
μιας ξεχωριστής πομακικής ταυτότητας, η οποία προβάλλει ως σύμβολα της τους πολιτιστικούς
κώδικες του Ισλάμ, καθώς και της παραδοσιακής κοινοτικής οργάνωσης και των πατριαρχικών
δομών".

Από την άλλη, οι Πομάκοι της Ελλάδας, σύμφωνα με έρευνα του 2001
της Σεβαστής Τρουμπέτα, που παρουσίασε ο ένας εκ των δύο ομιλητών της εκδήλωσης
κ. Παπαδημητρίου, αυτοπροσδιορίζονται ως Τούρκοι , είτε γιατί θεωρούν ότι καθίστανται
αποτελεσματικότεροι ως δύναμη πίεσης, είτε γιατί επιθυμούν να προβάλλουν την εθνική
τουρκική τους συνείδηση ως δείκτη αστικοποίησης και ένδειξης υψηλής οικονομικής
και κοινωνικής θέσης.

Άλλοι πάλι αυτοπροσδιορίζονται Πομάκοι προβάλλοντας ως πομακική
ταυτότητα τη γλώσσα και την εντοπιότητά τους με τη Ροδόπη. Μάλιστα σύμφωνα με την
ερευνήτρια ο προσδιορισμός Πομάκος δε συνιστά θέση, αλλά περισσότερο άρνηση της
ταύτισης με την Τουρκόφωνη ομάδα και μια στρατηγική για ισότιμη ένταξη στην ελληνική
κοινωνία.

Στο μεταξύ ο δεύτερος ομιλητής στην προχθεσινή εκδήλωση του ΠΑΚΕΡΘΑ,
κ Φάνης Μαλκίδης, ανέλυσε το ζήτημα του μετασχηματισμού της ταυτότητας των Πομάκων
στην ελληνική Θράκη από το 1930. Από την πλευρά του η εισήγησή του είχε ως στόχο
να αναδείξει το ζήτημα των Πομάκων σε σχέση με τη μακροχρόνια καταπίεση της ιστορίας,
της παράδοσης, της πολιτιστικής τους κληρονομιάς, καθώς και της γλώσσας τους, αναλύοντας
παράλληλα και το μετασχηματισμό της ταυτότητάς τους.

Δέσποινα Γκούμα