Ο πολυτάλαντος Γιώργος Ορφανίδης και η συμμετοχή του στον Φιλολογικό Όμιλο Ελλάδος

Τα τελευταία χρόνια είχα τη χαρά και τιμή να γνωρίσω το έργο νέων ανθρώπων στο χώρο του πνεύματος και ιδιαίτερα του λόγου. Αναφέρομαι στον Φιλολογικό Όμιλο Ελλάδος, στις εκδόσεις Γράφημα και στους συντελεστές αυτών των δράσεων: Αντώνη Χαριστό, Γιώργο Ορφανίδη, Πασχάλη Κατσίκα και Κωνσταντίνο Λίχνο.

Σε προηγούμενα δημοσιεύματά μου αναφέρθηκα στο έργο του Φιλολογικού Ομίλου, ενώ ιδιαίτερα σε άλλα κείμενα μίλησα για τον Αντώνη Χαριστό και τον Κωνσταντίνο Λίχνο. Στο σημερινό άρθρο μου θα αναφερθώ στον Γιώργο Ορφανίδη και στην πολύπλευρη παρουσία του.

Θα παραθέσουμε πρώτα ένα εργοβιογραφικό σημείωμα του Γιώργου Ορφανίδη, για να φανεί ο κόσμος και οι δράσεις του.

 Ο Γεώργιος Ορφανίδης γεννήθηκε στις 14 Ιανουαρίου 1994 στη Θεσσαλονίκη. Είναι Υποψήφιος Διδάκτωρ του ΑΠΘ – σε συνεργασία (συνεπίβλεψη) με το Πανεπιστήμιο της Τουλούζης ΙΙ. Σπούδασε Αρχαιολογία & Ιστορία της Τέχνης (ΒΑ, ΜΑ), Ιταλική Φιλολογία (ΒΑ), Μάνατζμεντ & Επικοινωνία των Σύγχρονων Τεχνών (ΜΑ) στο ΑΠΘ. Συμμετέχει τακτικά σε συνέδρια και δημοσιεύει σε ακαδημαϊκά περιοδικά, συλλογικούς τόμους, εγκυκλοπαίδειες, εικαστικούς καταλόγους, κ.ά. της Ελλάδας και του εξωτερικού, όπως στο Medievalista , και στα ΒΥΖΑΝΤΙΑΚΑ (του Τμήματος Ιστορίας-Αρχαιολογίας του ΑΠΘ). Έχει παρουσιάσει, μεταξύ άλλων, υλικό της έρευνάς του ή/και οργανώσει επιστημονικά-εκπαιδευτικά εργαστήρια στην Ελλάδα και στο εξωτερικό. Έχει εργαστεί επί συμβάσει στο Υπουργείο Πολιτισμού & Αθλητισμού της Ελλάδος, ενώ έχει αναλάβει και αναθέσεις έργων επί των πολιτισμικών σε Δήμους/Περιφέρειες ή/και ιδιωτικούς οργανισμούς. Πρόσφατες δουλειές του που αφορούν στη διοργάνωση εικαστικών εκθέσεων έχουν παρουσιαστεί στην Ιταλία. Ανήκει στην ομάδα επιμέλειας του περιοδικού του Οικουμενικού Πατριαρχείου και εργάζεται ως ιστορικός τέχνης-βοηθός καλλιτεχνικού διευθυντή επί του ευρύτερου πολιτισμικού γίγνεσθαι. Τέλος, είναι μέλος διάφορων ακαδημαϊκών και πολιτισμικών φορέων, όπως της Ελληνικής Ιστορικής Εταιρείας και της Βρετανικής Ένωσης Ιστορικών Τέχνης.

Διάβασα κάποιες συνεντεύξεις του Γιώργου Ορφανίδη στο Διαδίκτυο. Ξεχώρισα λίγα, αλλά ζουμερά, στοιχεία από μία πρόσφατη συζήτησή του με την Ανθούσα Κορτσίνογλου (στις 25 Οκτωβρίου 2023). Στο διάστημα εκείνο βρισκόταν στην Κρήτη επιμελούμενες εικαστικές εκθέσεις. Στην ερώτηση «θα θέλαμε να σας ρωτήσουμε για την προσήλωση που σας χαρακτηρίζει στους στόχους σας», ο Γιώργος απαντά:

« Ομολογώ ότι η λέξη προσήλωση με χαρακτήριζε από τότε που θυμάμαι τον εαυτό μου σε ό,τι και αν έκανα, ή νόμιζα ότι μπορώ να κάνω-μου αρέσει. Και επιτρέψτε μου να μείνω λίγο ακριβώς σε αυτό· είναι ωραίο, και άκρως υγιές, να θέτουμε συνεχώς νέους στόχους στη ζωή μας, να ονειρευόμαστε, να προσδοκούμε… όμως, είναι εξίσου σημαντικό να αναγνωρίζουμε ποιες είναι πράγματι οι ικανότητες και οι χάρες μας. Δεν είμαστε όλοι οι άνθρωποι προικισμένοι με τα ίδια ταλέντα. Ας μην προσπαθούμε, λοιπόν, στο βωμό μιας τεχνητής ή εμφυτευμένης από άλλους προς εμάς προσήλωσης να αποδείξουμε κάτι το οποίο δεν μας χαρακτηρίζει. Είναι πολύ πιο ωφέλιμο να δαπανήσουμε τον ίδιο χρόνο και την όποια φαιά ουσία σε εκείνες τις πτυχές του εαυτού μας που όντως μας διακρίνουν. Για να επιστρέψουμε, όμως, στην αξία της στοχοθεσίας, ναι, αυτή είναι απαραίτητη όταν κάτι το αγαπάμε, το νιώθουμε ως αναπόσπαστο στοιχείο τού είναι μας. Και ασφαλώς ο δρόμος προς την επίτευξη των στόχων -εφόσον δεν έχει στο διάβα του κερκόπορτες- είναι επίπονος. Χρειάζεται μελέτη, εξάσκηση, το να αντέξεις την όποια μορφή βίας κατά εσού, το να συνομιλείς καθημερινά με κοινωνικά και ακαδημαϊκά αμόρφωτους ανθρώπους, 7 φορές να πέφτεις, 8 να σηκώνεσαι για να παραγκωνίζεις το γνωστό «μέσον». Όλα αυτά είναι άρρηκτα συνδεδεμένα με την έννοια της προσήλωσης».

Με το παραπάνω απόσπασμα, αλλά και με το επόμενο, επιχειρώ να παρουσιάσω τον άνθρωπο πέρα από πτυχία και αξιώματα.  «Τις γνώσεις μου, αυτές τις γνώσεις-θεωρητικές και πρακτικές- φροντίζω να εμπλουτίζω, τύποις και μη, συνεχώς. Η γνώση είναι χρυσό εισιτήριο, αντίδοτο στο δηλητήριο του «μέσου», της βδελυγματικής διαδικασίας αναρρίχησης των ανάξιων σε τούτον τον τόπο».

Στο τελευταίο τμήμα του κειμένου μου θα παρουσιάσω δύο δείγματα του λόγου του, ένα δοκιμιακό και ένα ποιητικό .

Α.

Στο βιβλίο του Αντώνη Χαριστού «Η λογοτεχνία της ευθύνης. Ιστορία και ταυτότητα στη λογοτεχνική κίνηση του ’30. Ο ρόλος του Άγγελου Τερζάκη» (εκδ. Γράφημα, Θεσσαλονίκη 2021), Εισαγωγή γράφει, όπως παρατηρώ σα παλιότερο δημοσίευμά μου, «ένας νεότερός του σημαντικός πολυ-επιστήμονας ο Γιώργος Ορφανίδης». Η Εισαγωγή επιγράφεται: «Όψεις και Προβληματισμοί μιας ετερόκλιτης Γενιάς – Το ’30 στις Τέχνες και τα Γράμματα»(σελ. 11 – 33). Στο κείμενό του φέρει παραδείγματα από τον εικαστικό και τον λογοτεχνικό χώρο. Γράφει:

 

«Με την, εν λόγω, εργασία, επιχειρείται η κατασκευή της πρότασης προσέγγισης της λογοτεχνικής κίνησης του ’30 όχι ως μίας ακόμη λογοτεχνικής ομαδοποίησης αλλά ως μίας εξελικτικής πορείας η οποία ασυνείδητα, μέσα από άλ­ματα και υπαναχωρήσεις στο χρόνο και το χώρο, κληρονομούνταν από εποχή σε εποχή προσαρμόζοντας τις πνευματικές εξελίξεις στα δεδομένα των προηγούμενων δημιουργιών. Η παράδοση ορίζεται ως πρώτος πυλώνας αυτής της σχέσης. Ο δεύτερος πυλώνας εξετάζεται υπό την οπτική των εξωτερικών υλικών σχέσεων οι οποίες επενεργούν στο έργο καλλιτεχνικής δημιουργίας. Πολιτικές, οικονομικές και ευρύτερα κοινωνικές αλληλεπιδράσεις, με τις αντίστοιχες προεκτάσεις στο σύνολο της πολιτιστικής και πνευματικής παραγωγής, διαμορφώνουν τους όρους πρόσληψης οι οποίοι ερμηνεύονται με συγκεκριμένο τρόπο στην υποκειμενική θεώρηση της πραγματικότητας. Αυτομάτως, περνάμε στον τρίτο πυλώνα αυτής της τριμελούς σχέσης που είναι ο ρόλος της προσωπικότητας. Το άτομο παρεμβαίνει στο δημόσιο λόγο όχι ετεροπροσδιοριζόμενο από τις εξωτερικές συνθήκες αλλά αφομοιώνοντάς τες δημιουργικά […] Η τριμελής αυτή σχέση επενδύεται μέσα από την ενεργή συμμετοχή της ευρωπαϊκής παιδείας και των επιτεύξεων των αντίστοιχων πνευματικών κέντρων στα δρώμενα της ελληνικής καλλιτεχνικής δημιουργίας».

 

Β.

Κλείνουμε τον περίπατό μας με ένα ποίημα του Γιώργου Ορφανίδη από το έργο: «Βαρδάρης, Ποιητική Συλλογή Δομημένου Ρεαλισμού»,  εκδ. Γράφημα, 2023

 

Στης Φαριντέ Χανίμ

Τελευταία μέρα τ’  Αυγούστου· σούρουπο

Βαδίζω πάνω στο πλακόστρωτο

με το κεφάλι σκυφτό  εμπρός μου

όταν, απ’ την απέναντι πλευρά του δρόμου,

ένας νεαρός άνδρας, με τις παλάμες των χεριών

στο ύψος των χειλιών, αναφωνεί:

«Εάν προς Δυσμάς κατευθυνθείς

ούτε τη φημισμένη Χρυσή Πύλη

-που σου είπαν- σήμερα θα δεις,

Ούτε της Φαριντέ Χανίμ το Τζαμί·

μερικά ερείπια ό,τι έχει απομείνει.

Τον Βαλή της Θεσσαλονίκης

σχεδόν κανείς  δεν τον θυμάται πλέον»,

και τρέχει προς την αντίθετη κατεύθυνση.

 

Σκούπισα μ’ ένα μαντίλι

τον ιδρώτα του μετώπου

και συνέχισα να βαδίζω,

με το κεφάλι σκυφτό εμπρός μου.

Φιλοδόξησα να παρουσιάσω τη σκέψη και τον λόγο – αλληλένδετα –  το νέου επιστήμονα και δημιουργού Γιώργου Ορφανίδη. Κάτι κατάφερα…

(Σε επόμενο κείμενο, για να κλείσω τον κύκλο του Φιλολογικού Ομίλου Ελλάδος, θα μιλήσω για τον Πασχάλη Κατσίκα, για τον οποίο έχω αναφερθεί με άλλες ευκαιρίες).

ΘΑΝΑΣΗΣ ΜΟΥΣΟΠΟΥΛΟΣ

ΞΑΝΘΗ, ΔΕΚΕΜΒΡΙΟΣ 2023