Η ΚΟΙΜΗΣΗ ΤΗΣ ΘΕΟΤΟΚΟΥ ΚΑΙ Η ΑΡΧΑΓΓΕΛΙΩΤΙΣΣΑ
Όμως επειδή κατά την ημέρα της κοίμησης (του θανάτου Της) ορισμένοι Απόστολοι δεν βρίσκονταν στα Ιεροσόλυμα, λέγεται ότι μια νεφέλη τους έφερε κοντά Της.
Τρεις μέρες μετά τον θάνατό Της, το σώμα της ανελήφθη στους ουρανούς, καθώς ο τάφος βρέθηκε άδειος.
Η Κοίμηση της Θεοτόκου γιορτάζεται κάθε χρόνο στις 15 Αυγούστου από όλους τους χριστιανούς.
Στη θρακική γη, βορειοανατολικά της πόλης της Ξάνθης και στις παρυφές του ορεινού όγκου της Ροδόπης, βρίσκεται η μονή της Παναγίας της Αρχαγγελιώτισσας.
Η κατάφυτη περιοχή στην οποία είναι χτισμένη η μονή προσφέρει εξαιρετική θέα στον κάμπο της Ξάνθης.
Μολονότι το καθολικό της μονής είναι αφιερωμένο στα Εισόδια της Θεοτόκου, η Αρχαγγελιώτισσα γίνεται τόπος πανθρακικού προσκυνήματος το Δεκαπενταύγουστο, όταν χιλιάδες πιστοί συρρέουν σε αυτήν, για να προσκυνήσουν τη θαυματουργή εικόνα της Παναγίας και να ζητήσουν τη χάρη και τη συνδρομή της.
Το μοναστήρι που προϋπήρχε του σημερινού κτιριακού συγκροτήματος είχε καταστραφεί από δύο φοβερούς σεισμούς που ισοπέδωσαν ολόκληρη την πόλη της Ξάνθης το Μάρτιο και τον Απρίλιο του 1829.
Η μονή της Παναγίας της Αρχαγγελιώτισσας ανοικοδομήθηκε στη σύγχρονη μορφή της το 1841 από το μητροπολίτη Ξάνθης Ευγένιο (1831-1848).
Οι δαπάνες καλύφθηκαν από χρήματα που συγκέντρωσαν οι κάτοικοι με εράνους, ενώ σημαντική υπήρξε η οικονομική υποστήριξη των καπνεμπόρων της Ξάνθης.
Το 1844 οικοδομήθηκε και το καμπαναριό, το μοναδικό την εποχή εκείνη σε ολόκληρη τη γύρω περιοχή.
Μετά την ανακατασκευή της η Αρχαγγελιώτισσα, παρά τις οικονομικές δοκιμασίες που υπέστη, συνέβαλε στο μέτρο των δυνατοτήτων της στη συντήρηση των σχολείων της Ξάνθης και στην ανέγερση του επισκοπικού μεγάρου της πόλης.
Το 1913, κατά την πρώτη βουλγαρική κατοχή, τα κειμήλια της μονής αφαιρέθηκαν και μεταφέρθηκαν στη Βουλγαρία. Μεταξύ άλλων, οι Βούλγαροι άρπαξαν 33 πολύτιμους κώδικες, τους οποίους μετέφεραν μαζί με εκείνους της μονής της Παναγίας της Καλαμούς στη Σόφια.
Άγνωστο παραμένει από πού ακριβώς πήρε την ονομασία της η μονή.
Κατά μία εκδοχή, το μοναστήρι οφείλει την ονομασία του στη μικρή θαυματουργή εικόνα του 16ου αιώνα που φέρει την επιγραφή Αρχαγγελιώτισσα και παριστάνει τη Θεοτόκο και τους παραστεκούμενους αρχαγγέλους Γαβριήλ και Μιχαήλ.
Αξίζει να σημειωθεί ότι, παράλληλα με την ονομασία Παναγία Αρχαγγελιώτισσα, η μονή λεγόταν κατά το μακρινό παρελθόν και Παναγία Χαλκαλιώτισσα.
