Ο Ίων Δραγούμης (Αθήνα, 2 Σεπτ. 1878 – 31 Ιουλίου 1920) ήταν Έλληνας διπλωμάτης, πολιτικός και λογοτέχνης. Υπήρξε βασικός οργανωτής των ελληνικών κοινοτήτων κατά τον Μακεδονικό αγώνα. Πρωταγωνίστησε στο γλωσσικό κίνημα του δημοτικισμού, ενώ με το συγγραφικό του έργο άσκησε σημαντική επιρροή στη διαμόρφωση της ελληνικής ιδεολογίας των αρχών του εικοστού αιώνα.
Κατά τον Κωνσταντίνο Θ. Δημαρά, ο Δραγούμης έπαιξε βασικό ρόλο στη διαμόρφωση της ελληνικής ιδεολογίας της περιόδου 1881-1913, η οποία ιδεολογία μάλιστα φθάνει στην κορύφωσή της με τον ίδιον, τον Μανουήλ Χαιρέτη και τον Περικλή Γιαννόπουλο. Το ελληνοκεντρικό πνευματικό αυτό ρεύμα (Κωνσταντίνος Σάθας, Γιάννης Ψυχάρης, Αργύρης Εφταλιώτης, Γρηγόριος Ξενόπουλος, Χαιρέτης, Γιαννόπουλος κ.ά.), όπως σημειώνει ο Κ. Θ. Δημαράς, αξιοποιεί την κληρονομιά της πρώτης πεντηκονταετίας του ελληνικού κράτους (όπου σύμφωνα με τους Σπυρίδων Ζαμπέλιο, Κωνσταντίνο Παπαρρηγόπουλο κ.ά. επικρατεί η ιδέα της συνέχειας του Ελληνικού Έθνους) και προσθέτει επιπλέον δύο σημαντικές ανελίξεις: Η πρώτη είναι η αξιοποίηση όλων των στοιχείων της ελληνικής κληρονομιάς (αρχαιότητα και Βυζάντιο, λαϊκή παράδοση, δημοτική γλώσσα) σε ένα ενιαίο και οργανωμένο σύνολο, και η δεύτερη είναι η μετάβαση από την ιδέα και τη θεωρία στην πράξη, μετάβαση η οποία κορυφώνεται με τον Μακεδονικό Αγώνα και τους Βαλκανικούς Πολέμους.
Κατά τη διάρκεια των Ιουλιανών του 1920, των βίαιων επεισοδίων που διοργανώθηκαν από τους Βενιζελικούς ως αντίποινα για την απόπειρα δολοφονίας του πρωθυπουργού στο Παρίσι, συνελήφθη και κατόπιν δολοφονήθηκε από βενιζελικό στρατιωτικό σώμα ασφαλείας στη λεωφόρο Κηφισίας.
Ο Φρέντυ Γερμανός (1934 – 1999) εξέδωσε 25 βιβλία που βρήκαν μεγάλη ανταπόκριση στο αναγνωστικό κοινό. Ένα πολυδιαβασμένο βιβλίο του είναι Η Εκτέλεση που αναφέρεται στη δολοφονία του Ίωνα Δραγούμη.
«Η ΕΚΤΕΛΕΣΗ» του ΦΡΕΝΤΥΓΕΡΜΑΝΟΥ,
εκδ. Καστανιώτης, 1999, σελ. 258 –
[το 2001 είναι η 51η έκδοση]Ήταν ένα καυτό απομεσήμερο του 1920, -με τον ανελέητο ήλιο του Ιουλίου να πυρακτώνει την οδό Βασιλίσσης Σοφίας, που τότε ακόμα λεγόταν Κηφισίας. Ο Ίων Δραγούμης προχωρούσε μπρος από το εκτελεστικό απόσπασμα, ακούγοντας πίσω του τις βαριές αρβύλες των 8 στρατιωτών που τον συνόδευαν. «Σε πειράζει να σου δέσουμε να χέρια;» τον είχε ρωτήσει ένας λοχίας μισή ώρα πριν, όταν τον είχαν συλλάβει οι άντρες του Παύλου Γύπαρη στους Αμπελόκηπους. Ο Δραγούμης δεν είχε απαντήσει. Ήξερε ότι σε 5 ή 10 λεπτά θα πέθαινε -τι ωφελεί να περνάς απ’ τον έναν κόσμο στον άλλο με τα χέρια λυτά ή δεμένα; Τώρα ο ίδιος αυτός λοχίας προχωρούσε δεξιά του, με το πιστόλι στο χέρι, οδηγώντας το απόσπασμα 8 αμούστακα παιδιά που ανήκαν στο τάγμα ασφαλείας του Παύλου Γύπαρη και που σε λίγο θα έκοβαν το νήμα της ζωής του. «Θα σε πάμε στο Φρουραρχείο!» του είχε πει κάποιος την ώρα που ξεκινούσαν απ’ τη βίλα του Θων, όπου ήταν το τάγμα του Γύπαρη, αλλά ο Δραγούμης ήξερε ότι θα πέθαινε. Ήξερε καλά τη μυρωδιά του θανάτου, από τα 19 του χρόνια που την είχε γευτεί σαν εθελοντής στον πόλεμο του ’97. «Ήταν χλομός αλλά ήρεμος», θα θυμόταν μετά ένας από τους στρατιώτες του αποσπάσματος. «Ωστόσο, δεν μίλησε δεν έλεγε λέξη. Ως το τέλος δεν ακούσαμε τη μιλιά του». (Από την παρουσίαση στο οπισθόφυλλο του βιβλίου)
Περιεχόμενα
Αθήνα, 1920 (Πριν από την εκτέλεση)
Αλεξάνδρεια, 1905
Δεδέαγατς, 1906
Βιέννη, 1908
Πόλη, 1909
Θεσσαλονίκη, 1912
Αθήνα, 1916
Κορσική, 1918
Αθήνα, 1920 (Μετά την εκτέλεση)
Ένα προσωπικό υστερόγραφο
Στα σχόλια για το έργο διαβάζουμε: Ιστορικό μυθιστόρημα (από τη μοναδική πένα του αείμνηστου Φ. Γερμανού) με πρωταγωνιστές τον Ίωνα Δραγούμη (η εκτέλεση του οποίου δίνει και τον τίτλο στο βιβλίο), την μεγάλη συγγραφέα Πηνελόπη Δέλτα (η οποία υπήρξε ο μεγάλος -αλλά πλατωνικός- έρωτας του, καθότι παντρεμένη) και τη σπουδαία ηθοποιό Μαρίκα Κοτοπούλη (τον άλλο μεγάλο του έρωτα, που ο δεσμός τους κράτησε 10 περίπου χρόνια, ως το θάνατό του). Διαδραματίζεται από το 1905 έως το 1920 στην Αλεξάνδρεια, την Κωνσταντινούπολη, τη Μακεδονία και την Αθήνα. Εξαιρετικά ενδιαφέρον και καλογραμμένο.
ΘΑΝΑΣΗΣ ΜΟΥΣΟΠΟΥΛΟΣ
ΑΒΡΑΜΥΛΙΑ, 30 ΙΟΥΛΙΟΥ 2023
