Η «Κατ’ οίκον Ιατρική Επίσκεψη» του Γ. Κ. Γεωργίου: στην καρδιά του λόγου με το νυστέρι της ιστορίας

του Θανάση Μουσόπουλου

Εισήγηση 5/4/23  Ίδρυμα ΘΤ&Π

  Χαίρομαι για τη συμμετοχή μου σε τούτη την εκδήλωση, την οποία θεωρώ εξόχως πολιτιστική και ουσιαστική. Οι παρουσιάσεις βιβλίων έχουν ουσιαστικό περιεχόμενο, όταν αποσκοπούν στην προσέγγιση ενός έργου και ενός δημιουργού. Και αυτό ακριβώς συμβαίνει σήμερα.

   Με πολύ ενδιαφέρον και συγκίνηση διάβασα μέσα σε μία μέρα τις 174 σελίδες του φρέσκου βιβλίου διηγημάτων του Γεωργίου Κ. Γεωργίου «Κατ’ οίκον Ιατρική Επίσκεψη» (εκδόσεις Σπανίδη, 2022).

   Στα 29 διηγήματα του κύπριου χειρουργού – συγγραφέα συναντά ο αναγνώστης / η αναγνώστρια – όπως ο ίδιος σημειώνει στον Πρόλογο – «Ιστορίες γύρω από τρεις θεματικές ενότητες. Τη μακρόχρονη άσκηση της ιατρικής, τον πόλεμο του ’74 και τα παιδικά και νεανικά του χρόνια». Στη συνέχεια παρατηρεί:
«Ιστορίες γραμμένες  σε ποικίλα χρονικά διαστήματα, σε βάθος χρόνου αποτυπώνουν – εν είδει μυθιστορηματικής αυτοβιογραφίας – γεγονότα,  σκέψεις και συναισθήματα της εποχής που γράφτηκαν. Με λόγο, που πασχίζει να περιβληθεί τον μανδύα της τέχνης».

  Τα τρία αυτά στίγματα θα προσπαθήσω να φωτίσω στην προσέγγισή μου: Κύπριος – γιατρός – συγγραφέας.

  Για μένα η λέξη Κύπρος και Κύπριος σημαίνει πολλά. Όπως είπα πριν από λίγο καιρό σε εκδήλωση για τον Γρηγόρη Αυξεντίου, σε τούτον πάλι τον χώρο,  πολλές  αναμνήσεις μου συνδέονται με την Κύπρο.  Θυμήθηκα που μαθητής στο Δημοτικό, τρίτη τετάρτη τάξη 1957 – 58 άκουγα στο ραδιόφωνο τις ματωμένες ειδήσεις για την ΕΟΚΑ. Στο γυμνάσιο θυμάμαι τις πορείες  για το Κυπριακό και την Ένωση. Και στη συνέχεια, ομιλίες, δημοσιεύσεις, έρευνες, αγωνίες για τον πολιτισμό και την κυπριακή λογοτεχνία. Ποιήματα και μαθήματα στο Ίδρυμα για την Κύπρο και τους Κύπριους. Πρόσφατα έγραψα για τον λογοτέχνη Νίκο Νικολαΐδη (1884 – 1956), Έναν κύπριο δημιουργό αδικημένο από την ιστορία.

  Θεωρώ πολύ σημαντικό και συγκινητικό το ότι, στο Μνημείο του Γρηγόρη Αυξεντίου το επίγραμμα είναι δικό μου: «Της Κύπρου το  “μολών λαβέ” θεμέλιο της Θράκης». Επισημαίνω ότι το δόγμα «Θράκη – Αιγαίο – Κύπρος» ήταν ζωντανό. Τα τελευταία χρόνια ξεθώριασε – και καλό είναι να επανέλθει.

  Ο συγγραφέας που προσεγγίζουμε σήμερα πέρασε πολλά χρόνια της ζωής του στην Ξάνθη, μια πόλη που αγαπά την Κύπρο και τους Κύπριους και τις Κύπριες συνέλληνες.

  Ο δεύτερος χαρακτήρας του Γεωργίου Γεωργίου είναι ο γιατρός που είναι και λογοτέχνης. Θυμήθηκα ότι το 1978 έγραψα την Εισαγωγή για το έργο του Ανδρέα Καρκαβίτσα «Λόγια της Πλώρης» στη Βιβλιοθήκη Νεοελληνικών Κειμένων των εκδόσεων ΑΣΕ. Και ο περίφημος πεζογράφος Καρκαβίτσας ήταν γιατρός.

  Και έφερα στο μυαλό μου πολλούς γιατρούς λογοτέχνες – Μανόλης Αναγνωστάκης, Μάρκος Αυγέρης, Παύλος Νιρβάνας, από τους πολύ παλιούς Αδαμάντιος Κοραής, από τους νεότερους Τάκης Σινόπουλος, Γιώργος Χειμωνάς και Περικλής Σφυρίδης. Και τώρα, Γεώργιος Γεωργίου.

  Και αναρωτήθηκα, τι συνδέει την ιατρική με τη λογοτεχνία. Βρήκα κείμενα του Φώτη Παυλάτου, καθηγητή Ενδοκρινολογίας του Πανεπιστήμιου της Αθήνας και ποιητή. Ένα άρθρο του επιγράφεται «Ο γιατρός λογοτέχνης – το ταιριαστό δίδυμο». Θα μου επιτρέψετε να διαβάσω δύο αποσπάσματα, που απαντούν στην απορία μας.

«Ο γιατρός ενσαρκώνει τον ανιχνευτή της γνώσης και της αλήθειας, στοιχεία που θα τον οδηγήσουν να γίνει θεραπευτής του ανθρώπινου σώματος (αποκατάσταση των μηχανιστικών παρεκκλίσεων) και της ανθρώπινης ψυχής (αποκατάσταση της παρέκκλισης των ψυχικών λειτουργιών και των φυσιολογικών διεργασιών). Στην άλλη Ανθρωπιστική τέχνη που εκπροσωπείται
από τη Λογοτεχνία, λίγο πολύ ακολουθούνται οι ίδιες διαδικασίες διερεύνησης της ανθρώπινης φύσης, μέσα από πνευματικούς διαύλους, μελετώντας και περιγράφοντας τη
ζωή των ανθρώπινων όντων, όχι μόνον όπως ‘φαίνεται’, αλλά και όπως λειτουργεί στο βάθος των διεργασιών του εσωτερικού ‘είναι’».

«Και το ερώτημα: − Πώς συμβιβάζεται ο γιατρός να διακονεί και τις δύο «Τέχνες» μαζί, την Ιατρική και τη Λογοτεχνία; Μπορεί ο γιατρός-λογοτέχνης να κουμαντάρει συγχρόνως και τις δύο «Τέχνες»;

Η απάντηση είναι ότι όχι μόνο μπορεί να τις κουμαντάρει, αλλά η μια «Τέχνη» μπορεί να ωφεληθεί από την άλλη με ένα μηχανισμό θετικής παλίνδρομης αλληλορρύθμισης (feed-back), για να χρησιμοποιήσω όρο της Ενδοκρινολο-
γίας. Τα παραδείγματα είναι άπειρα.

Η Ιατρική με σύμμαχο τη Λογοτεχνία αποτελούν ένα αδιάσπαστο «δίδυμο», που αδιαμφισβήτητα διαδραματίζει σημαντικό ρόλο στην ίδια τη ζωή και τη σταδιοδρομία του γιατρού ως θεραπευτή του σώματος και της ψυχής των συνανθρώπων του».

  Στο τελευταίο μέρος της εισήγησής μου θα ιχνηλατήσω τα διηγήματα του σήμερα παρουσιαζόμενου βιβλίου.

  Πολύ παραστατικά ο Γ. Κ. Γεωργίου μάς συνοδεύει σε έναν συναρπαστικό περίπατο από τα πρώτα χρόνια της ιατρικής του διαδρομής.

Ως νεαρός ειδικευόμενος: «Όμως, ως εκπρόσωπος της επιστήμης, μια άσπρη μπλούζα πολλά υποσχόμενη στα μάτια των απελπισμένων συγγενών, είμαι αποφασισμένος να κάνω ό,τι είναι δυνατόν, για να απαλύνω τον πόνο και την αγωνία του».

Και σε άλλη φάση της πορείας του: «Ως γιατροί έχουμε την αυτάρεσκη ικανοποίηση πως σώζουμε από το τραύμα ανθρώπινες ζωές, όμως αυτό δεν αρκεί, το τραύμα αφήνει ανεξίτηλα τα σημάδια του».

Ανάμεσα στα «ιατρικά» διηγήματα ξεχώρισα το «Γιατρός αγώνος» που συνδυάζει το λειτούργημα του γιατρού με τη φυσιολατρία και την Ολύμπια ζωή.

«Κάτω από την υψηλότερη κορυφή του Ολύμπου στο οροπέδιο των Μουσών, στα 2.700 τόσα μέτρα, γίναμε απροσδόκητα μάρτυρες της ακατάβλητης δύναμης της ανθρώπινης ψυχής και της ανθρώπινης αλληλεγγύης».

Μια πολύ ενδιαφέρουσα ενότητα κειμένων σχετίζεται με διάφορες πτυχές του Κυπριακού και της εισβολής του 1974. Η ζωή του ίδιου στην Κύπρο, οι παιδικές του αναμνήσεις, η επαφή με ανθρώπους που έζησαν τις φάσεις του δράματος. «Είχαμε να επιλέξουμε ανάμεσα στο εφικτό και το ευκταίο. Περίεργες έννοιες. Εφικτό η ανεξαρτησία, ευκταίο η Ένωση».

Θα είχε πολύ ενδιαφέρον μια ανάγνωση των διηγημάτων ως πανόραμα του κυπριακού ζητήματος – όπως εμφανίζεται σε πολλά κείμενα του Γ. Κ. Γεωργίου. Μια ζεστή και συνάμα ψύχραιμη ματιά.

 Κλείνοντας την περιδιάβασή μου στην «Κατ’ οίκον Ιατρική Επίσκεψη», λόγω και της Μικρασιατικής Πληγής 1922 που τιμούμε, αναφέρω το διήγημα «Οι Μικρασιάτικες ρίζες» (σελ.109 – 118). Ξεκινά:

«Μεγάλωσα με μνήμες μικρασιάτικες. Ήταν ο πατέρας, η γιαγιά, οι θείοι, η μικρασιατική παροικία και οι στενοί δεσμοί τους. Στα μέσα της δεκαετίας του ’60 η λέξη ‘πρόσφυγας’ είχε αυτονόητα την έννοια του Έλληνα της Μικράς Ασίας».

Η γιαγιά και ο πατέρας του συγγραφέα φέρνουν στο μυαλό του παλιά και νεότερα βιώματα. Συγκινητικό του ταξίδι του γιατρού – για λογαριασμό του πατέρα και όλων των μικρασιατών προγόνων – στις πατρογονικές εστίες της Μικράς Ασίας. Ειδικά όταν εκφωνεί δυνατά στην αρχέγονη πατρίδα τους Ομηρικούς στίχους:

«Ἄνδρα μοι ἔννεπε, Μοῦσα, πολύτροπον, ὃς μάλα πολλὰ / πλάγχθη, ἐπεὶ Τροίης ἱερὸν πτολίεθρον ἔπερσε».

*

  Ο Γ. Γεωργίου βλέπει στα κείμενά του τον άνθρωπο χωρίς διακρίσεις – πλούσιο και φτωχό, αστό και χωριάτη, άνδρα και γυναίκα, μορφωμένο και αμόρφωτο, Έλληνα, Ελλαδίτη και ξένο.  Αυτό αποτυπώνει στο έργο του.

  Στο διήγημα  «Ρήξη σπληνός» μιλά για έναν «εκρηκτικό συνδυασμό».

«Η θεαματική πλευρά των πραγμάτων και η άγνοια των υπολοίπων».

  Αυτά τα υπόλοιπα αντιμετωπίζει ο γιατρός και περιγράφει ο συγγραφέας.

  Αγαπητέ Γιώργο Γεωργίου περιμένω το επόμενο βιβλίο σου.

ΘΑΝΑΣΗΣ ΜΟΥΣΟΠΟΥΛΟΣ

ΞΑΝΘΗ, 5 ΑΠΡΙΛΙΟΥ 2023