Όταν το διάβασμα είναι χαρά και χιούμορ: «ΑΣΚΗΣΕΙΣ ΥΦΟΥΣ» ΤΟΥ ΡΑΙΗΜΟΝ ΚΕΝΩ

Του Θανάση Μουσόπουλου

Ήταν έκπληξη μεγάλη το διάβασμα – για μια ακόμη φορά – του βιβλίου «Ασκήσεις Ύφους» του Ραιημόν Κενώ.

Κλείνοντας το 2022 και ανοίγοντας το 2023 με το βιβλίο αυτό, νιώθω την ανάγκη να σημειώσω πόσο λείπει στην εποχή μας η χαρά και το χιούμορ. Ζούμε σε  μια εποχή θλίψης και … κατάντιας. Μπορούμε κάτι να κάνουμε. Αυτά που ακολουθούν είναι μικρή προσπάθεια από τη μεριά μου, για ένα Δημιουργικό Νέο Έτος.

*

Ο Ρεϊμόν Κενώ (Raymond Queneau, 21 Φεβρουαρίου 1903 – 25 Οκτωβρίου 1976) ήταν Γάλλος συγγραφέας, ποιητής, στιχουργός, μεταφραστής και μαθηματικός. Πολυσχιδής προσωπικότητα, με αίσθηση του χιούμορ και φαντασία, ανανέωσε τη γαλλική γλώσσα και λογοτεχνία εισάγοντας τον προφορικό λόγο και υπογραμμίζοντας την έννοια του αστείου στα γαλλικά γράμματα.

Επισκέφθηκε την Ελλάδα το 1932 και ένιωσε βαθιά έκπληξη από το χάσμα  μεταξύ καθομιλουμένης και καθαρεύουσας. Αυτό αποτέλεσε πηγή έμπνευσης  για αυτόν καθώς στη συγγραφική του πορεία έθεσε στόχο να απαλλάξει τη  γαλλική γλώσσα από τις συμβατικότητες του γραπτού λόγου. Το 1948 γράφτηκε στη Μαθηματική Εταιρία Γαλλίας. Από το 1950 συμμετείχε  στο Κολλέγιο Παταφυσικής  (παρωδία Μεταφυσικής). Κατά τη διάρκεια ενός  συνεδρίου Παταφυσικής, ίδρυσε μαζί με τον μαθηματικό Φρανσουά λε Λιονέ  την Ουλιπό (Oulipo, Ouvroir de la Litterature Potentielle = Εργαστήριο  Δυνητικής Λογοτεχνίας) που βασικά ήταν μια ενδιαφέρουσα απόπειρα εφαρμογής  των Μαθηματικών στη Λογοτεχνία. Έγινε διάσημος το 1959 με το βιβλίο «Η Ζαζί στο Μετρό» (Zazie dans le métro)  που μεταφέρθηκε στον κινηματογράφο από τον Λουί Μαλ. Άλλα γνωστά του έργα  είναι τα «Γαλάζια λουλούδια» (1965) καθώς και οι ευφυέστατες «Ασκήσεις ύφους»  (Exercices de style, 1947), όπου αφηγείται μια ιστορία με 99 διαφορετικά στυλ γραφής.

Το 1984 οι εκδόσεις Ύψιλον κυκλοφόρησαν τις «Ασκήσεις Ύφους» σε μετάφραση του Αχιλλέα Κυριακίδη. Διαβάζουμε στο οπισθόφυλλο του βιβλίου:

«Με πόσους τρόπους μπορεί να περιγράφει ένα ασήμαντο επεισόδιο, απ’ αυτά που συμβαίνουν γύρω μας, στην καθημερινή μας ζωή; Με 99 (ενενήντα εννέα) απαντά ο Ρεμόν Κενό, και ιδού η απόδειξη: οι Ασκήσεις ύφους, ένα από τα πιο διασκεδαστικά και, ασφαλώς, από τα πιο πρωτότυπα βιβλία στην Ιστορία της Παγκόσμιας Λογοτεχνίας.

Σ’ ένα παρισινό λεωφορείο, εν ώρα αιχμής, ένας αντιπαθητικός νεαρός ξεκινάει έναν καβγά με τον διπλανό του “δι’ ασήμαντον αφορμήν”. Μ’ έναν ανεξάντλητο καταιγισμό απολαυστικών ευρημάτων, ο Κενό, ένας από τους πιο πνευματώδεις συγγραφείς του εικοστού αιώνα, παρουσιάζει 99 παραλλαγές του επεισοδίου, απ’ τις οποίες σημειώνουμε ενδεικτικά: την παραλλαγή σε θεατρικό και σε Δεκαπεντασύλλαβο, τη Φιλοσοφική, τη Μάγκικη, την Οσφρητική, την Κρυπτογραφική, τη Σημειολογική, τη Βοτανική, τη Γεωμετρική, τη Χωριάτικη και την (εντελώς) Αναπάντεχη, με την οποία κλείνει αυτό το ξεκαρδιστικό βιβλίο των εκπλήξεων».

Θα παραθέσω την Αφήγηση του Κενώ και στην συνέχεια τη Μάγκικη εκδοχή.

Αφήγηση

«Μια μέρα γύρω στο μεσημέρι, στην περιοχή του πάρκου Μονσό, πάνω στην πλατφόρμα ενός σχεδόν πλήρους λεωφορείου της γραμμής 5 (σήμερα 84), πρόσεξα
έναν άνθρωπο με πολύ μακρύ λαιμό, που φορούσε ένα μαλακό καπέλο, που είχε γύρω του ένα πλεκτό κορδόνι αντί για κορδέλα. Ο άνθρωπος αυτός τα ‘βαλε ξαφνικά με το διπλανό του, κατηγορώντας τον πως επίτηδες του πατούσε τα πόδια κάθε φορά που επιβάτες ανέβαιναν ή κατέβαιναν. Εγκατέλειψε πάντως νωρίς τη συζήτηση, για να ριχτεί σε μια θέση που άδειασε. Δυο ώρες αργότερα τον είδα μπροστά στο σταθμό Σαιν Λαζάρ, να συζητάει μεγαλοφώνως μ’ ένα φίλο του, που τον συμβούλευε να μικρύνει το άνοιγμα του
πέτου του παλτού του, βάζοντας έναν έμπειρο ράφτη να του ράψει λίγο ψηλότερα το πάνω κουμπί».

Μάγκικο

«Ντάν μεσημέρι καβαλάω τό ες. Σκάω τά λεφτά ώς είναι φυ-
σικόν καί προχωράω στά παραμέσα. Νά σου πού λές κι ο δικός
σου, ενας φιόγκος μ’ ενα σβέρκο σά τηλεσκόπιο κι ενα σπάγκο
στήν καπελαδούρα. ‘Εγώ τό κόβω τό παιδί νά πούμε γιατί εχει
χάζι, όταν όλως αιφνιδίως γυρνά στόν παραδίπλα καί τού τή
βγαίνει ούτω πως: Λίγη προσοχή δέ βλάφτει, πάτα καί λίγο
λεωφορείο, πώς μού ξηγιέσαι ετσι, κοντεύεις νά μού δώσεις τά
νύχια μου στό χέρι, καί ούτω καθεξής. Πάνω πού άδειάζει
όμως μιά θέση , γίνεται μπουχός καί μήν τόν είδατε.
Διελθών αργότερα τής Κούρ ντέ Ρόμ, τόν ξαναπαίρνει ό
οφθαλμός μου νά ‘χει πιάσει λακριντί μ’ εναν άλλο φιόγκο,
σουλούπι τάλε κουάλε. Καί τί γυρνάει ο δικός του καί τού
λέει! Νά ράψει κι άλλο ενα κουμπί αμα λάχει στό μπαρντεσού
του!»

Θα γελάσετε με την ψυχή σας διαβάζοντας τις υπόλοιπες εκδοχές της ιστορίας.

  Εύχομαι χαρά και χιούμορ σε όλο το 2023…

ΘΑΝΑΣΗΣ ΜΟΥΣΟΠΟΥΛΟΣ

ΞΑΝΘΗ, ΤΕΛΟΣ 2022 / ΑΡΧΕΣ 2023