Ειδήσεις

Ο ΡΕΩΝ ΛΟΓΟΣ ΤΟΥ ΘΕΟΔΩΡΟΥ ΓΡΗΓΟΡΙΑΔΗ
ΠΡΟΣΕΓΓΙΖΟΝΤΑΣ ΤΗ ΛΟΓΟΤΕΧΝΙΑ ΤΗΣ ΚΑΒΑΛΑΣ

Του Θανάση Μουσόπουλου

   Πρόσφατα, στη σειρά κειμένων μου για τους λογοτέχνες της Ανατολικής Μακεδονίας, αναφέρθηκα στο έργο του Θεόδωρου Γρηγοριάδη – εγώ τον φωνάζω Θοδωρή – παρουσιάζοντας τους τόμους «Καβαλιώτες Ποιητές» (1983) και «Καβαλιώτες Πεζογράφοι» (1985), που επιμελήθηκε ο Διαμαντής Αξιώτης. Υποσχέθηκα ότι θα επανέλθω στο πλούσιο έργο του Γρηγοριάδη, ο οποίος γεννήθηκε στο Παλαιοχώρι Παγγαίου το 1956, σπούδασε αγγλική φιλολογία και δούλεψε στη μέση εκπαίδευση, ξεκινώντας από τον Έβρο, πέρασε από την περιοχή μας. Τότε που εκδόθηκαν οι δύο ανθολογίες, ποιητών και πεζογράφων της Καβάλας, ήταν στα πρώτα του βήματα. Από το 1990 και μετά παρουσίασε με μεγάλη επιτυχία τα πολλά πεζογραφήματά του.

  Το 2015, με την ευκαιρία παρουσίασης του βιβλίου του «Ζωή Μεθόρια» δημοσίευσα σχετικά ένα μικρό κείμενο. Αναφέρω ανάμεσα στα άλλα: «Το πεζογραφικό του έργο είναι γνωστό και αναγνωρισμένο. Προσωπικά τον θεωρώ ως έναν από τους πιο “λογοτεχνικούς” λογοτέχνες της εποχής μας. Εννοώ ότι γράφει όταν έχει κάτι να πει, αφηγείται συναρπαστικά και ο λόγος του είναι σύγχρονος και “καλός” με την κλασική έννοια του όρου. Δεν είναι τρέχων, είναι ρέων λόγος. Είναι της περιοχής μας άνθρωπος, κοντοχωριανός, που δούλεψε εδώ, μας ξέρει και τον ξέρουμε. Στα γραπτά του  δεν  ξεχνά τα μέρη του και δεν μας ξεχνά».

*

  Πολλά είναι τα έργα του Θεόδωρου Γρηγοριάδη – κυρίως πεζά.  Εμφανίστηκε στον χώρο της ελληνικής πεζογραφίας το 1990 με το μυθιστόρημα “Κρυμμένοι άνθρωποι”. Ακολούθησε η συλλογή διηγημάτων “Ο αρχαίος φαλλός”, 1991, τα μυθιστορήματα “Ο ναύτης”, 1993, “Ο χορευτής στον ελαιώνα”, 1996, “Τα νερά της Χερσονήσου”, 1998, “Το Παρτάλι”, 2001, “Έξω απ’ το σώμα”, 2003, “Αλούζα, χίλιοι και ένας εραστές”, 2005, η συλλογή διηγημάτων “Χάρτες”, 2007, η νουβέλα “Δεύτερη γέννα”, 2009, και τα μυθιστορήματα “Ο παλαιστής και ο δερβίσης”, 2010, “Το μυστικό της Έλλης”, 2012, “Ζωή μεθόρια”, 2015 (Κρατικό Βραβείο Μυθιστορήματος, 2016), “Καινούργια πόλη”, 2017. Το 2018 κυκλοφόρησαν τα διηγήματα «Γιατί πρόδωσα την πατρίδα μου», και το 2019 οι Αφηγήσεις «Το τραγούδι του πατέρα», και τα δύο στις εκδόσεις Πατάκη.  Συμμετέχει επίσης σε πολλές συλλογικές εκδόσεις.

   Την τριετία 1999-2003 διοργάνωσε σειρά λογοτεχνικών σεμιναρίων στη Δημόσια Κεντρική Βιβλιοθήκη Σερρών. “Το Παρτάλι” εκδόθηκε στη Γαλλία, την άνοιξη του 2003, από τις εκδόσεις “AlterEdit” και παρουσιάστηκε ως θεατρικός μονόλογος στο Φεστιβάλ Αθηνών το 2011. Η “Δεύτερη γέννα”, ανέβηκε ως θεατρικός μονόλογος στο Φεστιβάλ Αθηνών και Καβάλας το 2009. Διηγήματά του έχουν μεταφραστεί στα αγγλικά και στα ολλανδικά. Το μυθιστόρημα “Αλούζα, χίλιοι και ένας εραστές” μεταφράστηκε στα αραβικά και εκδόθηκε στην Αίγυπτο, σε μετάφραση Χάμντι Ιμπραχίμ.

*

  Στο κείμενό μου θα αναφερθώ  ιδιαίτερα στο πρώτο του έργο  (1990) «Κρυμμένοι άνθρωποι» και  στο βραβευμένο «Ζωή μεθόρια» (2015).

«Κρυμμένοι άνθρωποι»

1η έκδοση  Εκδόσεις Νέα Σύνορα – A. A. Λιβάνης,
2η αναθεωρημένη έκδοση Εκδόσεις Πατάκη 2002

«΄Ενας νεαρός δάσκαλος διορίζεται στη Μέρτυρα, ένα απόμακρο χωριό στα σύνορα της χώρας. Σιωπή και μυστικότητα χαρακτηρίζουν τη ζωή των κατοίκων του χωριού: αρνούνται να δεχθούν τη γνώση που τους προσφέρει ο νεοφερμένος· διατείνονται ότι ανήκουν σε μια διαφορετική ράτσα που δεν ενσωματώθηκε ποτέ στο επίσημο κράτος, διατηρώντας αναλλοίωτα τα έθιμα και τις παραδόσεις της.
Αρχετυπικά σύμβολα, απόκρυφες τελετές, μυστικιστικές γιορτές. Ατμόσφαιρα αρχέγονου παγανισμού και μεταφυσικών αντιλήψεων. Χώρος όπου κυριαρχεί το όνειρο και η φαντασία.
Ο δάσκαλος θα προσπαθήσει να εισχωρήσει στον κόσμο τους, αφού πρώτα υποστεί τη σκληρή δοκιμασία της μύησης και της ένταξης. Θα ερωτευθεί μια από τις γυναίκες του χωριού: αντί να διδάξει, τελικά είναι εκείνος που θα διδαχτεί.
Απαρνούμενος τον παλιό του κόσμο θα ξαναβρεί τις χαμένες του ρίζες και τον άλλο του εαυτό. ΄Ομως η εξουσία θα συγκρουστεί με τον ανυπάκουο δάσκαλο και το χωριό, με απρόβλεπτες και για τα δύο μέρη συνέπειες.
Η Μέρτυρα αποτελεί σύμβολο ενός τόπου όπου έχεις το δικαίωμα να ζεις με τις δικές σου επιλογές χωρίς να θεωρείσαι μέλος μειονότητας. Οι Κρυμμένοι άνθρωποι είναι μια πικρή αλληγορία πάνω στη διαφορετικότητα των τόπων και της καταγωγής».

    Αν  θα ήθελα να χαρακτηρίσω το πρώτο αυτό βιβλίο του Θοδωρή, θα τόνιζα τον νεορρεαλισμό, την αναζήτηση  του αληθινού,  τη βαθύτατη σχέση του ανθρώπου με τη φύση.

   «Ο ρόλος του οδοιπόρου της ιστορίας και των χαμένων πόλεων θα μου πήγαινε περισσότερο αν δεν είχαν μεσολαβήσει, η παρουσία και η συμμετοχή μου στα όσα διαδραματίστηκαν, η παρεμβολή της φύσης, του αφύσικου, το αλλόκοτο ταξίδι που με ξέβρασε στα ερείπια αυτά».

  Αυτό που με συγκινεί ιδιαίτερα στα κείμενα του είναι ο ρεαλισμός και η αισιοδοξία:

   «Μάζεψα τα κουρέλια μου και με μάτια γεμάτα ελπίδα και ανακούφιση, άρχισα να βγαίνω από τα βάσανα».

  Το δεύτερο βιβλίο στο οποίο θα αναφερθώ είναι το μυθιστόρημα «Ζωή μεθόρια», 2015, εκδόσεις Πατάκη.
«Η Ζωή από τη Θεσσαλονίκη ξεκινάει µια καινούρια ζωή ως καθηγήτρια στη Θράκη, αρχές της δεκαετίας του ογδόντα. Αυτό όµως που φοβάται περισσότερο επαναλαµβάνεται σαν κακή φάρσα: οι άντρες που σχετίζονται µαζί της δεν έχουν καλό τέλος. Αυτή τη φορά πρέπει να προστατεύσει τον Γιάννη, τον νεαρό καπετάνιο που ταξιδεύει στα πέλαγα και την αναζητάει µε πάθος κάθε φορά που πιάνει στεριά. Στη µεθόριο, η Ζωή αναµετριέται µε την καινούρια της ιδιότητα αλλά και συγκρούεται, ως ασυµβίβαστη φοιτήτρια της µεταπολίτευσης, µε όσους προσπαθούν να τη φέρουν στα δικά τους µέτρα. Παλεύει να αυτονοµηθεί, να επαναπροσδιοριστεί και να ξεριζώσει τη δεισιδαιµονία που φωλιάζει µέσα της, βυθίζοντάς τη σε σκοτεινά νερά.

Ένα µυθιστόρηµα δρόµου, γεµάτο µουσικές και πάρτι, τοπία, ταξίδια και προσωπικές αναζητήσεις, ένα βιβλίο διαποτισµένο από την αθωότητα και τη φρεσκάδα µιας γενιάς που ενηλικιώθηκε στα πρώτα χρόνια της µεταπολίτευσης και πορεύτηκε µέσα από τις µεταµορφώσεις που συντελέστηκαν στο κοινωνικό και πολιτικό τοπίο της χώρας τις τελευταίες δεκαετίες».

Το βιβλίο έχει σκηνές στην Καβάλα, στην Ξάνθη, στον Έβρο. Πολύ ενδιαφέρουσες περιγραφές στο ανθρωπογενές / οικιστικό, αλλά και στο φυσικό περιβάλλον. Αν ήθελα να ξεχωρίσω κάποιες σελίδες, θα ανέφερα τα σχετικά με τη γέφυρα Πολυάνθου και όσα διαδραματίζονται στην πέριξ περιοχή. Είναι ένα τέλειο πάντρεμα όλων των επιπέδων πραγματικότητας.

Σε μια από τις πιο χαρακτηριστικές σκηνές του βιβλίου, η Ζωή πηγαίνει να δει τη γριά Μπάμπω που ζει ολομόναχη σε ένα απομακρυσμένο πομακοχώρι. Η Μπάμπω έχει το χάρισμα λέει τα μελλούμενα, εκείνα που έχει γράψει η μοίρα. Είναι αξιοπερίεργο ότι μια νέα κοπέλα με τον χαρακτήρα και την τόλμη της Ζωής αναζητά «παρηγοριά» στα οράματα μιας μισότυφλης γριάς. Υπάρχει, πιστεύετε, μια καθορισμένη πορεία για όλους μας;

   «Μυθιστορηματικά μιλώντας η Ζωή πηγαίνει στην γριά Πομάκα επειδή της το προτείνουν οι φίλες της, τα «κορίτσια της ταβέρνας». Είναι μια υποσυνείδητη παρόρμηση, έχει σχέση με τον θρακιώτικο τόπο, την εποχή εκείνη, ποτέ δεν μας έλειψε η επιθυμία να προβλέψουμε το μέλλον μας κι ας ξέρουμε ότι δεν γίνεται από καφετζούδες. Ωστόσο έναν καφέ ευχαρίστως θα τον πίναμε με μια φλύαρη μάντισσα που θα αφηγείτο μέσα από το φλιτζανάκι μια εκδοχή των δικών μας ελπίδων. Όμως η πορεία του καθενός είναι απόρροια των επιλογών του, της ιδεολογίας του, της κοινωνικής του προέλευσης. Χρειάζεται προσπάθεια και λίγη τύχη καμιά φορά για να κάνεις αυτό που επιθυμείς. Αν ξεκινήσεις με την πεποίθηση ότι είσαι άτυχος και απομονωμένος τότε παραμένεις. Κανείς δεν μας χαρίζεται, γιατί να χαριστούμε κι εμείς στη μοιρολατρία».

   Θα κλείσουμε το εισαγωγικό αυτό κείμενο για το έργο του Θ. Γρηγοριάδη, στον  οποίο θα επανέλθουμε, χρησιμοποιώντας από το «Λεξικό Νεοελληνικής Λογοτεχνίας», εκδ. Πατάκη, 2007, το λήμμα για τον Θ. Γρηγοριάδη  των Μ. Κοντολέοντα  και Θ. Κοντάκη.

  Ανάμεσα στα άλλα διαβάζουμε: «Το έργο του Γρ. ανιχνεύει τον κοινωνικό ιστό, ιδιαίτερα όμως πραγματεύεται ζητήματα ταυτότητας και φυλετικής διαφοροποίησης». Γίνεται αναφορά  επίσης στη γρήγορη εναλλαγή εικόνων, στην κινηματογραφική τεχνική και στις έντονα δραματοποιημένες συνομιλίες που προσφέρουν θεατρική διάσταση στα κείμενα.

    (Σε επόμενο κείμενο θα παρουσιάσω σύντομα άλλα κείμενα του Θ. Γρηγοριάδη).

ΘΑΝΑΣΗΣ ΜΟΥΣΟΠΟΥΛΟΣ

ΞΑΝΘΗ, ΣΕΠΤΕΜΒΡΙΟΣ 2021

Σχετικά Άρθρα

Αφήστε μια απάντηση

Η ηλ. διεύθυνση σας δεν δημοσιεύεται. Τα υποχρεωτικά πεδία σημειώνονται με *

Back to top button