ΑΝΑΣΤΑΣΗΣ ΒΙΣΤΩΝΙΤΗΣ – ΒΡΑΒΕΥΜΕΝΟΣ ΘΡΑΚΙΩΤΗΣ ΠΟΙΗΤΗΣ ΤΗΣ ΓΕΝΙΑΣ ΤΟΥ ‘70
Του Θανάση Μουσόπουλου

 Με το έργο του κομοτηναίου  Αναστάση Βιστωνίτη (γενν. το 1952) ήρθα σε γόνιμη επαφή πολύ πρώιμα. Η πρώτη μελέτη μου στην οποία αναφέρομαι στο έργο του είναι η «Συνοπτική Ιστορία Θρακικής Λογοτεχνίας», Κομοτηνή 1982, Ανάτυπο από τον τρίτο τόμο της «Θρακικής Επετηρίδας» του Μορφωτικού Ομίλου Κομοτηνής.  Μιλώ για το έργο του και παραθέτω το ποίημά του «Εφ’  όρου ζωής», σελ. 203 και  211 αντίστοιχα.

  Ανάμεσα στα άλλα, προ σαράντα ετών,  γράφω:

  «Διαθέτει πλούσιο συναισθηματικό  υπόβαθρο, με έντονη αγωνία και ευαισθησία και προσωπική οπτική γωνία. Είναι η γενιά του ’70, που μέσα από το άγχος της αβέβαιης μέρας, ενδοστρέφουν για να ζυγίσουν τη δύναμη και τον παλμό.  Στην ερώτηση, μήπως όλα είναι αποτυχημένα, απαντά αποφατικά. Ο Κωστής Μοσκώφ: «Μέσα από την αίσθηση του κενού προβάλλει έτσι και μια ανθρωπιστική διάθεση, που σταδιακά μετατρέπεται σε διάθεση συμμετοχής».

  Ο ίδιος ο Βιστωνίτης σε μια συνέντευξή του σημειώνει ανάμεσα σε άλλα: «Αν, μέσα από την τέχνη, μπορούμε να αποκαταστήσουμε τη χαμένη ενότητα, να συμφιλιώσουμε, δηλαδή, την ψυχή με το σώμα, το ήθος με την πράξη, τις αξίες με τον υλικό τρόπο ζωής, τότε μπορούμε, ακόμα, να γράφουμε … Κάνουμε καλύτερη ποίηση σημαίνει: βοηθάμε να γίνει καλύτερος ο κόσμος».

  Με την ποίηση και τη γενικότερη προβληματική του ο Βιστωνίτης είναι ένα από τα σημαντικότερα κεφάλαια στη Βόρεια Ελλάδα, στο χώρο της ποίησης. Γνήσιος εκπρόσωπος της πονεμένης και αγωνιώσας γενιάς του 1970, ο Βιστωνίτης, μέσα από τις αντιφάσεις της σημερινής εποχής, προσπαθεί να βρει τον καίριο λόγο, το λόγο του».

   Και σε άλλες  μεταγενέστερες  μελέτες  προσεγγίζω το έργο του, καθώς θεωρώ ότι ο Αναστάσης Βιστωνίτης (το πραγματικό του επώνυμο είναι Παπαδόπουλος) αποτελεί σημαντικό κεφάλαιο του νεοελληνικού λόγου. Αυτές τις μέρες δόθηκε στον Αναστάση Βιστωνίτη το Βραβείο του Κύκλου Ποιητών  για το σύνολο του έργου του και «ως αναγνώριση της πολύπλευρης πνευματικής του παρουσίας και προσφοράς στα ελληνικά γράμματα», απονεμήθηκε το  φετινό βραβείο «Barbara Fields Siotis», κατά την πρόσφατη τελετή λήξης του 7ου Διεθνούς Φεστιβάλ Ποίησης Αθηνών.

  Στο τιμητικό κείμενό μου αυτό θα παρουσιάσουμε ένα εργοβιογραφικό σημείωμα του Αναστάση Βιστωνίτη, στη συνέχεια κάποια αποσπάσματα από συνέντευξή του και θα κλείσουμε με λίγους στίχους του.

  Παρουσιάστηκε στα γράμματα το 1970 και από τότε εξέδωσε δέκα ποιητικές συλλογές, έξι πεζογραφικά βιβλία, τέσσερις τόμους δοκιμίων κι ένα βιβλίο μεταφράσεων του Κινέζου ποιητή της δυναστείας των Τανγκ, Λι Χο. Έχει δημοσιεύσει πλήθος άρθρα, δοκίμια, ταξιδιωτικά κείμενα και κριτικά σημειώματα στις εφημερίδες Η Καθημερινή” και “Η Αυγή” και στα περιοδικά “Αντί”, “Νέα Πορεία”, “η λέξη”, “Χάρτης”, “Γράμματα και Τέχνες”, “Το Δέντρο”, “Εντευκτήριο”, “Φρέαρ και Poetix”, καθώς και σ’ εφημερίδες και περιοδικά κύρους στο εξωτερικό (Haaretz, Delo, Herald Tribune, Lettre International, Sodobnost, Translation, 2B, 91st Meridian, Sodobnost, Versopolis, Pangolin House κ.α.).

  Ποίησή του παρουσιάστηκε σε διεθνή φεστιβάλ και σε κορυφαία Πανεπιστήμια (Harvard, Columbia, Renmin και Peking University του Πεκίνου, Baptist University του Χονγκ Κονγκ, όπου ήταν φιλοξενούμενος του διεθνούς προγράμματος συγγραφέων για ένα μήνα, Humboldt Universitat του Βερολίνου κ.α. Είναι μέλος της Εταιρείας Συγγραφέων. Από το 1996 ως το 2001 υπήρξε μέλος του Δ.Σ. της Ομοσπονδίας Ευρωπαίων Συγγραφέων (European Writer’s Congress) και από το 2003 ως το 2008 αντιπρόεδρός της. Ποιήματα, δοκίμια και πεζογραφήματά του έχουν μεταφραστεί σε είκοσι γλώσσες. Πέντε ποιητικά βιβλία του εκδόθηκαν  σε ξένες γλώσσες καθώς κι ένα πεζογραφικό στα σερβικά.

Από τη συνέντευξή του στον Ελπιδοφόρο Ιντζέμπελη (το 2017):

Πότε ξεκίνησε το ταξίδι σας στη συγγραφή;  Πρωτοδημοσίευσα το 1970, στα δεκαοχτώ μου χρόνια. Βγήκα στα γράμματα πολύ μικρός, όπως και οι περισσότεροι της γενιάς μου. Είχαμε δικτατορία, η λογοτεχνία τότε ήταν κάτι πολύ σπουδαίο: καταφύγιο και τρόπος ζωής. Όταν ήμουν παιδί, ωστόσο, ήθελα να γίνω πολιτικός μηχανικός.

Εμείς σας γνωρίζουμε και ως ποιητή. Είσαστε όμως και δημοσιογράφος. Από πού αντλείτε τη δημιουργική σας δύναμη;  Είμαι πρωτίστως ποιητής. Αλλά τα ποιήματα δεν γράφονται παρά μόνον αν και όταν είσαι τυχερός – όχι κάθε μέρα, χωρίς φυσικά να ξεχνούμε ότι υπάρχουν κι εξαιρέσεις. Ο Ρίτσος, για παράδειγμα. Η πρόζα μου, όπως την αντιλαμβάνομαι εγώ, είναι συνέχεια της ποίησής μου με άλλα μέσα – για να παραπέμψω στον Κλαούζεβιτς και τον Γιόζεφ Μπρόντσκι. Όσο για τη δημοσιογραφία, όσοι δημοσιεύουν κείμενά τους σε εφημερίδες ούτως ή άλλως δημοσιογραφούν. Αυτό όμως είναι μεγάλη κουβέντα.

Ποιο από τα διδάγματα των γονιών σας τηρείτε μέχρι σήμερα; Να μην είμαι ιδιοτελής αλλά και να μην κολακεύω τους άλλους, ιδιαίτερα τους φίλους μου. Ας το συμπληρώσω και με τρεις αρχές δανεισμένες από τον Κομφούκιο: να κατευθύνω όση ενέργεια διαθέτω στον στόχο, να αρνούμαι ν’ ακούσω όσους δεν κάνουν το ίδιο και να παραδέχομαι τα λάθη μου.

Ars Poetica

Το ποίημα δεν είναι σαν τα φύλλα
που ο άνεμος σέρνει στους δρόμους.
Δεν είναι η ακίνητη θάλασσα,
το αραγμένο καράβι.
Δεν είναι ο γαλάζιος ουρανός
και η καθαρή ατμόσφαιρα.

Το ποίημα είναι ένα καρφί
στην καρδιά του κόσμου.
Ένα φωτεινό μαχαίρι
μπηγμένο κάθετα στις πόλεις.
Το ποίημα είναι σπαραγμός.
Κομμάτι γυαλιστερό μέταλλο,
πάγος, σκοτεινή πληγή.
Το ποίημα είναι σκληρό,
πολυεδρικό διαμάντι.
Συμπαγές — λαξευμένο μάρμαρο.
Ορμητικό — ασιατικός ποταμός.

Το ποίημα δεν είναι φωνή,
πέρασμα πουλιού.
Είναι πυροβολισμός
στον ορίζοντα και την Ιστορία.
Το ποίημα δεν είναι άνθος που μαραίνεται.
Είναι βαλσαμωμένος πόνος.

[Από τη συλλογή Μετοικεσία (1972)]

  Για το πλούσιο και σημαντικό έργο του Αναστάση Βιστωνίτη θα επανέλθουμε.

ΘΑΝΑΣΗΣ ΜΟΥΣΟΠΟΥΛΟΣ

ΞΑΝΘΗ, 4 ΟΚΤΩΒΡΙΟΥ 2021