Θλιβερός απολογισμός – αισιοδοξία για την «επόμενη μέρα»
Ανακοίνωση από το Τμήμα Δασολογίας του ΔΠΘ για τις πρόσφατες Δασικές Πυρκαγιές

Οι πρόσφατες καταστροφές στη χώρα μας έρχονται να μας υπενθυμίσουν ότι οφείλουμε ως κοινωνία να προετοιμαζόμαστε συστηματικά για ακραία καιρικά φαινόμενα. Οι επιπτώσεις της κλιματικής αλλαγής είναι ορατές και στο άμεσο μέλλον θα βιώνουμε στη χώρα μας όλο και συχνότερα μεγάλες περιόδους ξηρασίας και παρατεταμένους καύσωνες αλλά και σφοδρές βροχοπτώσεις, φαινόμενα που θα εντείνουν την εμφάνιση δασικών πυρκαγιών και πλημμυρών με καταστροφικές συνέπειες.

Μετά τη Μάνδρα και το Μάτι έρχονται οι πρόσφατες καταστροφές να επιβεβαιώσουν πως η χώρα δεν έλαβε μέτρα για να προστατεύσει τα δάση και τις περιουσίες των πολιτών. Το αποτέλεσμα ήταν η ανυπολόγιστη σε μέγεθος οικολογική καταστροφή που γνώρισε φέτος η χώρα μας με τις αλλεπάλληλες δασικές πυρκαγιές, οι οποίες καίγοντας ανεξέλεγκτα και ενίοτε εξελισσόμενες σε μεγα-πυρκαγιές, απανθράκωσαν μέχρι σήμερα 1.200.000 στρέμματα γης.

Τα αίτια της οικολογικής καταστροφής

Είναι χαρακτηριστικό ότι σε μια ιδιαίτερα πευκόφυτη περιοχή όπως η Βόρεια Εύβοια – η οποία θα έπρεπε, λόγω της βλάστησης και των μεσογειακών κλιματικών συνθηκών, να φυλάσσεται ως κόρη οφθαλμού – η φωτιά κατέκαψε ανεξέλεγκτα επί εννέα ημέρες πάνω από 500.000 στρέμματα δάσους και καλλιεργειών, φτάνοντας ως τη θάλασσα. Αντίστοιχη κατάσταση παρατηρήθηκε στις πυρκαγιές της Αττικής και αλλού, καταδεικνύοντας για μια ακόμη φορά τις τραγικές συνέπειες της πολιτικής που υιοθετήθηκε για το δάσος κατά τις τελευταίες δεκαετίες.

Η, εκ των αποτελεσμάτων της, στρεβλή πολιτική συγκεφαλαιώνεται στο δίπτυχο:

• απουσία διαχείρισης και ουσιαστικά εγκατάλειψη του δάσους και
• αντιεπιστημονική έως και πλήρως εσφαλμένη υλοποίηση της καταστολής (ή ακόμη και πλήρης παραίτηση από την προσπάθεια καταστολής) κατά τη διάρκεια της πυρκαγιάς.

Η κάθετη διάρθρωση της Δασικής Υπηρεσίας – ολοκληρωμένα σχέδια διαχείρισης των δασών

Η πρόσφατη, υπό το βάρος των καταστροφικών πυρκαγιών, υπαγωγή της υποστελεχωμένης, υποχρηματοδοτούμενης και απαξιωμένης Δασικής Υπηρεσίας στο ΥΠΕΝ αποτελεί ένα πρώτο θετικό βήμα που αίρει τη διοικητική διάσπαση της υπηρεσίας. Ωστόσο, για την επιτυχία του επιβάλλεται άμεση στελέχωσή της σε όλες τις βαθμίδες και χρηματοδότηση που θα επιτρέψει την απρόσκοπτη άσκηση του έργου της επιστημονικής διαχείρισης, με την εκπόνηση ολοκληρωμένων σχεδίων διαχείρισης των δασών.

Τα ολοκληρωμένα σχέδια διαχείρισης θα πρέπει να είναι σύμφωνα με τα κριτήρια αειφορικής διαχείρισης των δασών της Ευρώπης και πιο συγκεκριμένα:

• τη διενέργεια καρπώσεων στο ύψος της ετήσιας προσαύξησης των δασών (ώστε να αφαιρείται η υπερβάλλουσα βιομάζα),
• τη διατήρηση της εδαφοκάλυψης ώστε να προστατεύεται το έδαφος από διάβρωση και να ευνοείται η διήθηση του νερού (ώστε να μειώνονται οι πλυμμυρικές παροχές),
• την προστασία και βελτίωση της βιοποικιλότητας όλων των μορφών ζωής στο δάσος,
• τη διατήρηση της υγείας και της ζωτικότητας των οικοσυστημάτων,
• τη διατήρηση και ενθάρρυνση των παραγωγικών λειτουργιών των οικοσυστημάτων (ξύλο, ρητίνη, μέλι κλπ.),
• τη διατήρηση και βελτίωση των δασικών πόρων και της συνεισφοράς τους στον παγκόσμιο κύκλο του άνθρακα.

Η επόμενη μέρα

Παρά τις δυσμενείς συνθήκες, η «επόμενη μέρα» – που στην πραγματικότητα θα διαρκέσει δεκαετίες για τα κατεστραμμένα από τη φωτιά δάση και τις δασικές εκτάσεις – μπορεί να αποτελέσει περίοδο εντυπωσιακής αποκατάστασης των οικοσυστημάτων, σταδιακά στην προτέρα μορφή τους, υπό την προϋπόθεση της προστασίας τους και της διαχείρισης σύμφωνα με τις επιταγές της Δασολογικής Επιστήμης. Η φυσική αναγέννηση θεωρείται βέβαιη για τα μεσογειακά πευκοδάση χαλεπίου και τα δάση αειφύλλων πλατυφύλλων και έχει αποδειχτεί επανειλημμένως στην πράξη. Σύμφωνα με ιστορικά στοιχεία πυρκαγιών, στη Βόρεια Εύβοια το 40% των δασών που κάηκαν φέτος έχουν ξανακαεί στο παρελθόν – κυρίως στη μεγάλη φωτιά του 1977- και αναδασώθηκαν με φυσικό τρόπο, δημιουργώντας τα θαυμάσια οικοσυστήματα που κάηκαν πρόσφατα.

Για να επαναληφθεί η φυσική αποκατάσταση, ειδικά στην περίπτωση της Βόρειας Εύβοιας αλλά και σε όλες τις ανάλογες πυρόπληκτες περιοχές, θα πρέπει:

• να ενισχυθούν τα τοπικά Δασαρχεία με προσωπικό και κονδύλια, ώστε να μπορούν να ανταποκριθούν άμεσα στον αυξημένο όγκο εργασίας των μελετών σταθεροποίησης εδάφους, αποτροπής διάβρωσης και  αποκατάστασης της βλάστησης,
• να εκπονηθούν οι απαραίτητες δασοτεχνικές, αντιδιαβρωτικές και αντιπλημμυρικές μελέτες από τη Δασική Υπηρεσία και τα αντίστοιχα έργα να ανατεθούν απευθείας στους τοπικούς φορείς (δασικούς συνεταιρισμούς, ρητινοκαλλιεργητές),
• να γίνει χαρτογράφηση των καμένων εκτάσεων και εγκατάσταση συστήματος παρακολούθησης  της φυσικής αναγέννησης και εξέλιξης της βλάστησης, με στόχο τη διασφάλιση της προστασίας από βόσκηση, εκχερσώσεις και κάθε αλλαγή χρήσης γης,
• μετά την παρέλευση πενταετίας να γίνουν από τη Δασική Υπηρεσία φυτεύσεις, εάν και όπου κριθεί απαραίτητο, με κατάλληλα επιλεγμένα ιθαγενή είδη και προελεύσεις. Η ιθαγενής προέλευση αποτελεί σημαντική προϋπόθεση για τη φύτευση ειδών, ειδικά στα μεταλλοφόρα εδάφη της Βόρειας Εύβοιας,
• να αποκλειστεί κάθε περίπτωση ανθρωπογενούς εισόδου ξενικών ειδών και προελεύσεων, καθώς και υβριδίων τους τα οποία είναι δυνατόν να επιφέρουν γενετική μόλυνση στους αυτοφυείς πληθυσμούς φυτών. Επίσης δύνανται να φέρουν παθογόνα έντομα και ασθένειες ή να δρουν εισβολικά – χωροκατακτητικά, προκαλώντας αποσταθεροποίηση στη φυσική βλάστηση και την εξέλιξή της,
• αναδιοργάνωση, ενίσχυση και αξιοποίηση των κρατικών δασικών φυτωρίων και του αντίστοιχου Κέντρου Επεξεργασίας, Ελέγχου και Πιστοποίησης Δασικού Πολλαπλασιαστικού Υλικού της Γενικής Διεύθυνσης Δασών, το οποίο είναι το μοναδικό που παράγει ελεγμένο και πιστοποιημένο εγχώριο φυτευτικό υλικό (σπόρους και φυτάρια δασικών ειδών).

Η περιβαλλοντική ευαισθητοποίηση των πολιτών αποτελεί επένδυση για το μέλλον

Τέλος, η πολιτεία θα πρέπει να ενσωματώσει στην περιβαλλοντική της πολιτική την περιβαλλοντική ευαισθητοποίηση, τόσο των εμπλεκομένων φορέων όσο και των πολιτών. Θα πρέπει να δοθεί έμφαση στην πρόληψη, προστασία και αντιμετώπιση των δασικών πυρκαγιών, στην προστασία των ενδιαιτημάτων, την προστασία της βιοποικιλότητας, τον εθελοντισμό κ.α. Η ενσωμάτωση αυτών των θεματικών στην εκπαίδευση όλων των βαθμίδων είναι βέβαιο ότι θα αποδώσει προστιθέμενη αξία και θα συμβάλει θετικά στην οικοδόμηση περιβαλλοντικής συνείδησης και αισθήματος ατομικής και κοινωνικής ευθύνης.

 

Ο Πρόεδρος

Καθηγητής Γεώργιος Τσαντόπουλος