Ρόλος Εκπαιδευτικών Ιδρυμάτων στην καλλιέργεια της περιφερειακής συνείδησης
Του Θανάση Μουσόπουλου

Για όλα τα προβλήματα του ανθρώπου και του σύμπαντος κόσμου βασικός είναι ο ρόλος της παιδείας,  με την έννοια του τρόπου που διαβάζουμε και ερμηνεύουμε τα πράγματα. Σκεφτόμουν να βάλω κάποιο μότο ως τη βάση της σκέψης μου και βρήκα αυτό που λέγει η Maya Angelou  «Κάνε ό,τι καλύτερο μπορείς μέχρι να μάθεις. Μετά όταν μάθεις καλύτερα, καν’ το καλύτερα». Αυτό συνδέει την παιδεία με την εκπαίδευση.

Εξετάζοντας τα θέματα περιφερειακής συνείδησης στην περιφέρειά μας, θα προσεγγίσω πρώτα το θέμα από την πλευρά των εκπαιδευτικών ιδρυμάτων, ενώ στο επόμενο κείμενο θα διερευνήσω το ρόλο των Φορέων Πολιτισμού.

Στο παρελθόν έχω ασχοληθεί κατ’ επανάληψη με τον ρόλο της εκπαίδευσης όσον αφορά τη γνωριμία με τη Θράκη, την ιστορία, τον πολιτισμό, τη λογοτεχνία. Θα παραπέμψω σε δύο εισηγήσεις, μια παλιότερη και μια σχετικά πρόσφατη.

1981, «Σκέψεις και προτάσεις για την επαρχιακή – τοπική λογοτεχνία» (‘Πρακτικά Α ́ Συμποσίου Νεοελληνικής Ποίησης’, τ. α ́, Εκδόσεις Γνώση, Αθήνα 1982, Σ. Α. Σκαρτσής).

2014, «Η τοπική Λογοτεχνία στο σχολείο – Η περίπτωση της Θράκης»,  στην ΕΠΙΣΤΗΜΟΝΙΚΗ ΔΙΗΜΕΡΙΔΑ «Η ΣΥΝΟΔΟΣ ΤΩΝ ΤΕΧΝΩΝ ΣΤΟ ΣΗΜΕΡΙΝΟ ΣΧΟΛΕΙΟ», στη Σχολή Επιστημών Αγωγής, Δ.Π.Θ. Νέα Χηλή, Αλεξανδρούπολη (Ηλεκτρονικά Πρακτικά).

Και στα δύο κείμενα κεντρικός είναι ο ρόλος των εκπαιδευτικών ιδρυμάτων για τα θέματα τοπικής ιστορίας και πολιτισμού. Στις τέσσερις δεκαετίες που πέρασαν από το 1981 εργάστηκα στην κατεύθυνση παρουσίας στα σχολεία πρωτοβάθμιας και δευτεροβάθμιας εκπαίδευσης της ιστορίας της Ξάνθης και της Θράκης, του πολιτισμού γενικά και ιδιαίτερα της τοπικής λογοτεχνίας.

Το βασικό σκεπτικό μου: «Φαντάζομαι στο σχολείο να υπάρχει ένα τεύχος με ντόπιους δημιουργούς. Κοντά στους μεγάλους του Ελληνισμού, θα μάθω και τους πιο κοντινούς, για να γνωρίσω τον τόπο μου. Να κοινωνικοποιηθώ. Κάπου αλλού είπαμε ότι η ποίηση είναι ένα σκληρό ματογυάλι για να βλέπουμε το μέσα και το έξω, το χτες και το αύριο, μαζί, ματογυάλι σκληρό κι ωραίο. Τα παιδιά μας για να φτιάξουν καλύτερο τον κόσμο τους πρέπει να τους δώσουμε το ματογυάλι αυτό χωρίς φειδώ αλλά με περίσκεψη. Φαντάζομαι σε μια σωστή εκπαίδευση (γιατί είμαι και δάσκαλος που πιστεύω πολύ στο ζεστό δασκαλίκι), φαντάζομαι τα παιδιά μας στην Ιστορία και στη Λογοτεχνία και στην Τέχνη να απλώνουν τα μάτια τους σε τρία επίπεδα: στο παγκόσμιο, στο ελληνικό και στο ντόπιο. Όταν το κάνουν αυτό, η  αρχή της συμπληρωματικότητας θα τους δίνει το μέτρο στη ζωή και στη σκέψη. Δεν πρέπει να μαθαίνουμε μόνο ό,τι θα γράψει η Ιστορία. Χρειάζεται να κάνουμε ανθρώπους ικανούς να ζουν. Η ποίηση τι άλλο θέλει, αν δημιουργήσει μιαν ατμόσφαιρα; Μιαν ατμόσφαιρα δημιουργική και αναδημιουργική».

Στην Εισήγηση του 2014, ανάμεσα στα άλλα πρότεινα:

1) Μπορούμε να προσδιορίζουμε τον όρο τοπική ιστορία σε στενότερο και ευρύτερο επίπεδο. Για τη Θράκη και την Ξάνθη έχουμε, ας πούμε, τρεις κλίμακες: η ενιαία Θράκη, η ελληνική Θράκη μετά το 1919/20, η Ξάνθη (ή ανάλογα η κάθε πόλη της ελληνικής Θράκης

2) Μπορούμε κατά περίπτωση να προσδιορίσουμε τα πολιτιστικά και λογοτεχνικά χαρακτηριστικά της τοπικής ιστορίας – Λόγιος πολιτισμός – Λαϊκός πολιτισμός – Πολιτισμός μη ελληνόγλωσσων πληθυσμών Θράκης.

Στα κείμενα που αναφέρονται στην «περιφερειακή συνείδηση», όσα λέγω για τη Θράκη, διευρύνονται με μία νέα κλίμακα που αναφέρεται πλέον στην Ανατολική Μακεδονία.

Συνεπώς, προτείνω τα σχολεία Ανατολικής Μακεδονίας και Θράκης της Πρωτοβάθμιας και Δευτεροβάθμιας εκπαίδευσης να αφιερώσουν κάποιες ώρες για την παρουσίαση της ιστορίας και του πολιτισμού της Περιφέρειας. Ειδικότερα, θεωρώ πολύ ενδιαφέρον να έρθουν σε επαφή με λογοτέχνες της περιφέρειάς μας. Για όλα αυτά είναι δυνατόν να εκδοθούν έντυπα κατάλληλα για την κάθε βαθμίδα.

Τέλος, επειδή στην περιφέρειά μας υπάρχουν εκπαιδευτικά ιδρύματα τριτοβάθμιας εκπαίδευσης, είναι χρήσιμο να ενημερώνονται με κάποιο τρόπο σπουδαστές και σπουδάστριες – ιδίως όσοι/όσες κατάγονται από άλλες περιοχές –  για την ιστορία, τον πολιτισμό, τις ιδιορρυθμίες της  περιοχής μας.

(Στα δύο επόμενα – τελευταία κείμενα θα ασχοληθούμε με τον Ρόλο των Φορέων Πολιτισμού και των Μέσων Ενημέρωσης στην καλλιέργεια της περιφερειακής  συνείδησης).

 

ΘΑΝΑΣΗΣ ΜΟΥΣΟΠΟΥΛΟΣ

ΞΑΝΘΗ, Ιούνιος 2021