Τα «Ιστορικά και Φιλολογικά Πορτραίτα» του Τάσου Βουρνά
του Θανάση Μουσόπουλου

Τον Τάσο Βουρνά (1914 – 1990) τον γνώριζα από την περίοδο της μεταπολίτευσης, ως ένα καθαρό πνεύμα της λεγόμενης ανανεωτικής αριστεράς. Για να καταλάβετε την αποδοχή του, όταν πέθανε το 1990 ο Χαρίλαος Φλωράκης δήλωσε «Το πλούσιο προοδευτικό ιστορικό έργο του θα μείνει σημαντική προσφορά στον τόπο», ενώ ο Λεωνίδας Κύρκος: «Με την ασύγκριτη πένα του αφύπνιζε συνειδήσεις, μαστίγωνε τα ‘‘κακώς κείμενα’’ σε όλους τους χώρους, δίδασκε την πίστη στις μεγάλες αξίες της Δημοκρατίας και του Σοσιαλισμού».

Από τα πολλά έργα του αναφέρω: «Ιστορία της νεότερης και σύγχρονης Ελλάδας» (6 τόμοι), «Αρματολοί και κλέφτες», «Γουδή: Το κίνημα του 1909», «Αλή πασάς», «Η σφαγή στο Δήλεσι», «Η Μικρασιατική Καταστροφή», «Ο πολίτης Ρήγας Βελεστινλής», «Δημήτρης Γληνός», «Η Φιλική Εταιρεία», «Ρόκκος Χοϊδάς», «Ιστορικά και φιλολογικά πορτραίτα», «Γαλλική Επανάσταση και Ελλάδα», «Το ξεκίνημα της φωτιάς» (μυθιστόρημα) κ.ά. Επίσης επιμελήθηκε, σχολίασε και παρουσίασε δεκάδες έργα: «Ιστορία της Ελληνικής Επανάστασης» του Γ. Φίνλεϊ, «Ιστορία της Γαλλικής Επανάστασης» του Φ. Μινιέ, «Η Ελλάδα του Οθωνα» του Εντ. Αμπού, «Μακρυγιάννη Απομνημονεύματα» κ.ά. μεταφράσεις και επιμέλειες αρχαίων κειμένων: «Πέρσες» και «Προμηθέας δεσμώτης» του Αισχύλου, «Επιστολές» του Αλκίφρονος, «Ιέρων» του Ξενοφώντα, «Αισώπου Μύθοι» κ.ά.

Καταλαβαίνετε ότι ήταν μεγάλη και πολύπλευρη η προσφορά του. Φέτος το καλοκαίρι, μελετώντας Κ. Παλαμά και τη μεταπαλαμική τριανδρία, καθώς και τηΚ νεοελληνική διηγηματογραφία 19ου αιώνα, μου δόθηκε η ευκαιρία να ξαναδιαβάσω και απολαύσω το συναρπαστικό βιβλίο του «Ιστορικά και Φιλολογικά Πορτραίτα», εκδ. Αδελφών Τολίδη, 1981, σελ. 325.

Το βιβλίο χωρίζεται σε τέσσερα μέρη:

1. Ρήγας, Κοραής, Σολωμός, Κάλβος, Παλαμάς, Βιζυηνός, Παπαδιαμάντης, Βάρναλης, Γληνός, Καβάφης, Σικελιανός και Αλέξανδρος Υψηλάντης (δημοσιεύματα στον «Ταχυδρόμο»)

2. Προδρομικές μορφές της Λογοτεχνίας μας (ανακοίνωση σε συνέδριο, από τον 12ο αιώνα ως το 1821)

3. Μέγας Αλέξανδρος, δημοσίευση στην «Αυγή» το 1977, 2300 χρόνια από το θάνατο του Μεγαλέξανδρου

4. Δημοσιογραφική Σάτιρα, ομιλία του 1978, στην Εταιρεία Σπουδών Νεοελληνικού Πολιτισμού και Γενικής Παιδείας.

Παρόλη τη σημασία όλων των εργασιών, θα ήθελα να σταθώ λίγο στο πρώτο μέρος. Γιατί; θα με ρωτήσετε. Γιατί μ’ αρέσουν τα κάπως γαργαλιστικά θέματα. Θα το κατανοήσετε.

• Τα ερωτικά προβλήματα των νέων της εποχής του Ρήγα. Στοιχεία από τη ζωή του και τα κείμενά του

• Ένας εύπορος ερωτύλος νέος – Αδαμάντιος Κοραής

• Ο εθνικός μας ποιητής Διονύσιος Σολωμός, η ψυχολογική αιτία που απομάκρυνε τον ποιητή μας από τη γυναίκα, σαν βιολογική ύπαρξη

• Οι τρεις έρωτες ενός φλογερού επαναστάτη, Ανδρέας Κάλβος

• Παλαμάς – «Ραχήλ» Ένας έρωτας μέχρι το θάνατο

• Γεώργιος Βιζυηνός, ο έρωτας τον οδήγησε στην τρέλα

• Αλέξανδρος Παπαδιαμάντης, ένας τύπος με απωθημένα παγανιστικά ερωτικά ένστικτα, συγκαλυμμένα από τα επάλληλα στρώματα της θρησκευτικότητάς του

• Κώστας Βάρναλης, ο ουμανιστής επαναστάτης της ελληνικής ποίησης, δεν ήταν διονυσιακός μόνο στην τέχνη μα και στη ζωή.

• Δημήτρης Γληνός, ένας πνευματικός έρωτας δεμένος με χειροπέδες…

• Κωνσταντίνος Π. Καβάφης, «Ο ανδρείος της ηδονής»

• Άγγελος Σικελιανός, οι γυναίκες τον λάτρεψαν σαν θεό

• Αλέξανδρος Υψηλάντης τον αγαπούσαν δύο – ένα ωραίο κεφάλαιο του αγώνα του 21 είναι η θέση του έρωτα στην επανάσταση και στους επαναστάτες – ευκαιρία το 2021 με τα 200 χρόνια από το 1821.

Καταλαβαίνετε ότι το βιβλίο του Τάσου Βουρνά είναι πολύ ενδιαφέρον, δείχνει πλευρές άγνωστες ή σκοτεινές.

Κλείνουμε με κάτι που σημειώνει ο Δημήτρης Γκιώνης σε δημοσίευσή του: «’Ελαχε να δουλέψω κοντά στον Τάσο Βουρνά επί ένα χρόνο στη μεταδικτατορική «Αυγή» και μου είχε δοθεί η ευκαιρία να εκτιμήσω την ευρυμάθεια, τη μνήμη, την εργατικότητα, την ταχύτητα, τη γλαφυρότητα του γραφτού του, που έκανε προσιτό ακόμα και το πιο δύσβατο κείμενο. Και ακόμη την κατανόηση και την αγάπη που είχε στους νέους».

Θεώρησα χρήσιμο και οφειλή να αναφερθώ σε ένα σημαντικό πρόσωπο της ανανεωτικής αριστεράς, για να μην ξεχνιόμαστε…

Παραθέτω σύντομο εργοβιογραφικό σημείωμα:

Ο Τάσος Βουρνάς γεννήθηκε το 1914 στο Αγριλόβουνο Μεσσηνίας, 1913 και πέθανε στην Αθήνα στις 15 Νοεμβρίου 1990. Ήταν Έλληνας ιστορικός, δημοσιογράφος, μεταφραστής και κριτικός, συμμαθητής του Αλέκου Σακελλάριου, με τον οποίο εξέδωσε μια μαθητική εφημερίδα. Αποφοίτησε από τη Φιλολογική Σχολή του Πανεπιστημίου Αθηνών και ασχολήθηκε κυρίως με την ιστορία της νεοελληνικής λογοτεχνίας. Αναγορεύτηκε επίτιμος διδάκτωρ του Πανεπιστημίου του Βουκουρεστίου. Κατά τη διάρκεια της γερμανικής κατοχής πήρε μέρος στην Εθνική Αντίσταση και μετά το τέλος του πολέμου μπήκε στο χώρο της δημοσιογραφίας. Συνεργάστηκε με εφημερίδες όπως τα Νέα, η Αυγή, ο Ανεξάρτητος Τύπος και λογοτεχνικά περιοδικά όπως τα Ελεύθερα Γράμματα, η Επιθεώρηση Τέχνης και η Καινούργια Εποχή. Δημοσίευσε χρονογραφήματα, λογοτεχνικές μελέτες, πολιτικά άρθρα, κριτικά δοκίμια και μεταφράσεις. Το 1952 κατά τη διάρκεια της εξορίας του στον Άη Στράτη για λόγους πολιτικών φρονημάτων εκδόθηκε η ιστορική μελέτη του Το ελληνικό 1948, γραμμένη το 1947. Ακολούθησαν εκδόσεις και δημοσιεύσεις ιστορικών και πολιτικών κειμένων του, επιμέλειες ιστορικών και λογοτεχνικών εκδόσεων και μυθιστορηματικές βιογραφίες. Πραγματοποίησε την πεντάτομη έκδοση Ιστορία της Νεώτερης και Σύγχρονης Ελλάδας 1821-1967, ενώ κατά τη διάρκεια της Απριλιανής δικτατορίας μετέφρασε έργα της αρχαίας ελληνικής γραμματείας με ψευδώνυμο. Τα τελευταία χρόνια της ζωής του διηύθυνε τις ιστορικές εκδόσεις του οίκου των αδελφών Τολίδη.

ΘΑΝΑΣΗΣ ΜΟΥΣΟΠΟΥΛΟΣ