Η εικόνα των Πομάκων της Ξάνθης στο σύγχρονο ελληνικό μυθιστόρημα
Τετάρτη 22 Μαΐου 2019
[20.00] Λαογραφικό και Ιστορικό Μουσείο Ξάνθης
«Η εικόνα των Πομάκων της Ξάνθης στο σύγχρονο ελληνικό μυθιστόρημα»
Με τον Θανάση Β. Κούγκουλο, Δρ. Νέας Ελληνικής Φιλολογίας – Ε.ΔΙ.Π. Τμήματος Ιστορίας και Εθνολογίας Δ.Π.Θ.
Η θεματική των μουσουλμάνων Πομάκων της Ξάνθης εμφανίζεται πολύ αργά στη νεοελληνική πεζογραφία και αποδίδει μέχρι στιγμής ελάχιστα έργα. Η κειμενική εικόνα των Πομάκων σε αρκετά σημεία συμβαδίζει με το κοινωνικό φαντασιακό, δηλαδή με τα στερεότυπα που προβάλλει η ελληνοκεντρική εκδοχή της συλλογικής αναπαράστασης αυτής της εθνοτικής ομάδας μέσα από εξωλογοτεχνικές προσεγγίσεις.
Σύντομο Βιογραφικό:
Τελείωσε τις εγκύκλιες σπουδές του στην Αλεξανδρούπολη. Σπούδασε στο Τμήμα Ιστορίας και Αρχαιολογίας του Πανεπιστημίου Ιωαννίνων. Έλαβε διδακτορικό δίπλωμα Νέας Ελληνικής Φιλολογίας από το Τμήμα Φιλολογίας του Πανεπιστημίου Ιωαννίνων. Δημοσίευσε βιβλία, μελέτες και άρθρα στον τομέα της νεοελληνικής φιλολογίας. Συμμετείχε σε ελληνικά και διεθνή επιστημονικά συνέδρια. Διατέλεσε διευθυντής της συντακτικής επιτροπής του περιοδικού λόγου και τέχνης «Εξώπολις». Είναι Επιστημονικά Υπεύθυνος του ερευνητικού τμήματος «Αρχείο Θρακικής Λογοτεχνίας» του Εθνολογικού Μουσείου Θράκης – Αγγελική Γιαννακίδου. Μέχρι τον Οκτώβριο του 2017 εργάστηκε ως φιλόλογος στη Δευτεροβάθμια Εκπαίδευση. Από τον Οκτώβριο του 2008 έως τον Ιανουάριο του 2012 δίδαξε Νέα Ελληνική Γλώσσα και Λογοτεχνία στο Τμήμα Νεοελληνικών Σπουδών του Πανεπιστημίου Trakya στην Αδριανούπολη της Τουρκίας. Την περίοδο 2013-2016 δίδαξε σε μεταπτυχιακό πρόγραμμα του Ινστιτούτου Κοινωνικών Επιστημών (Sosyal Bilimler Enstitόsό) του ίδιου Πανεπιστημίου και στο μεταπτυχιακό πρόγραμμα «Γλώσσα και Λογοτεχνία στην Εκπαίδευση» του Παιδαγωγικού Τμήματος Νηπιαγωγών του Πανεπιστημίου Δυτικής Μακεδονίας. Από τον Οκτώβριο του 2017 είναι μέλος Εργαστηριακού Διδακτικού Προσωπικού του Τμήματος Ιστορίας και Εθνολογίας του Δ.Π.Θ. και Συνεργαζόμενο Εκπαιδευτικό Προσωπικό στο μεταπτυχιακό πρόγραμμα «Δημιουργική Γραφή» του Ελληνικού Ανοικτού Πανεπιστημίου.
Περίληψη:
Η αναζήτηση της διάζευξης ταυτότητα vs ετερότητα και της εικόνας του αλλοεθνούς και αλλόθρησκου Άλλου αποτελούν, το τελευταίο χρονικό διάστημα, σταθερό ερευνητικό προσανατολισμό στη νεοελληνική φιλολογία. Η απεικόνιση του Άλλου στη λογοτεχνία εντάσσεται στο θεωρητικό πλαίσιο των συγκριτολογικών σπουδών και ειδικότερα στο πεδίο της λογοτεχνικής εικονολογίας. Η θεματική των μουσουλμάνων Πομάκων της Θράκης και ιδίως της Ξάνθης εμφανίζεται πολύ αργά στη νεοελληνική πεζογραφία και αποδίδει μέχρι στιγμής ελάχιστα έργα. Πρόκειται για τα μυθιστορήματα: Κρυμμένοι Άνθρωποι του Θεόδωρου Γρηγοριάδη (1990), Μελέκ θα πει άγγελος της Ιφιγένειας Θεοδώρου (2001), Ο δικός μου θεός του Βαγγέλη Αυδίκου (2004), Το αγόρι από τη Γη των Κικόνων της Αφροδίτης Ευαγγελίδου – Τσέτλακα (2006) και Δακρυσμένο διαμάντι. Το παράθυρο μιας Πομάκας στον ουρανό του Όμηρου Μαυρίδη (2011). Τα παραπάνω μυθιστορήματα, ανεξάρτητα από τα ποιοτικά τους χαρακτηριστικά και τις ετερόκλιτες αφετηρίες τους (από το κοινωνικό και το ερωτικό μυθιστόρημα έως το campus novel, τον μαγικό ρεαλισμό, τις ανθρωπολογικές διαστάσεις και την εφηβική λογοτεχνία), αναπαριστούν τους Πομάκους της Ξάνθης ως τον μειονοτικό Άλλο που ασπάζεται έναν πολιτισμικό και θρησκευτικό κώδικα διαφορετικό από τον κυρίαρχο. Η κειμενική εικόνα των Πομάκων σε αρκετά σημεία συμβαδίζει με το κοινωνικό φαντασιακό, δηλαδή με τα στερεότυπα που προβάλλει η ελληνοκεντρική εκδοχή της συλλογικής αναπαράστασης αυτής της εθνοτικής ομάδας μέσα από εξωλογοτεχνικές προσεγγίσεις. Οι μυθιστορηματικοί χαρακτήρες που φέρουν την ταυτότητα του Πομάκου συνήθως έχουν θετικό ή αρνητικό πρόσημο ανάλογα με τον βαθμό ανταπόκρισής τους στην προκατασκευασμένη εικόνα της πλειονότητας. Εντούτοις, δεν λείπει και η απεικόνιση του Πομάκου-Άλλου με όρους ενσυναίσθησης, κυρίως στα μυθιστορήματα των Γρηγοριάδη και Αυδίκου.
