«Πορθητής», S-400 και ανατολίτικο παζάρι
Γράφει ο Λεωνίδας Κουμάκης

Η Τουρκία οδηγείται αργά αλλά σταθερά στην εξαιρετικά επικίνδυνη πορεία που επέλεξε η ίδια επιμένοντας πεισματικά σε μια πολιτική «υπερδύναμης» που δεν έχει όμως καμιά επαφή με την σύγχρονη πραγματικότητα.

Η αδιέξοδη αυτή πολιτική διανθίζεται με συμπεριφορές που θυμίζουν την παροιμία «και με τον αστυφύλαξ και με τον χωροφύλαξ», οδεύοντας όμως άδοξα προς το τέλος τους.

Ο αφόρητα φλύαρος Ρ.Τ. Ερντογάν δεν σταματούσε καθόλου -ιδιαίτερα την προεκλογική περίοδο των φετινών δημοτικών εκλογών στην Τουρκία- να επιμένει πως η Τουρκική «υπερδύναμη» θα αγοράσει μαζικά από Αμερικανούς και Ρώσους τον πιο σύγχρονο πολεμικό εξοπλισμό του κόσμου. Στόχος του η εξυπηρέτηση μέχρι το 2023, την επέτειο δηλαδή των 100 χρόνων από την ίδρυση της Τουρκικής Δημοκρατίας, του σχεδίου επιβολής των νέο-οθωμανικών φαντασιώσεων του, στην ευρύτερη περιοχή της Μεσογείου, των Βαλκανίων, της Ασίας και της Αφρικής.

Δυστυχώς όμως για τα μεγαλεπήβολα αυτά σχέδια, οι Αμερικανοί διέλυσαν κάθε σκέψη ή προσδοκία η αγορά 100 υπερσύγχρονων, αμερικανικών μαχητικών αεροπλάνων F-35 να συνδυαστεί με την προμήθεια του Ρωσικού αντιπυραυλικού συστήματος S-400. Το δίλημμα που έθεσαν φαινόταν απλό: διαλέξτε ή το ένα ή το άλλο. Και τα δύο μαζί, αποκλείεται.

Βέβαια το «δίλλημα» δεν ήταν τόσο απλό, όσο πιθανόν να φαίνεται: Η επιλογή από την Τουρκία του Ρωσικού συστήματος δεν συνεπάγεται μόνο την απαγόρευση παράδοσης των αμερικανικών μαχητικών, αλλά «συνοδεύεται» από εξαιρετικά επώδυνες συνέπειες όπως η επιβολή κυρώσεων που είναι αδύνατο να αντέξει η Τουρκική οικονομία χωρίς ολοκληρωτική κατάρρευση, η επιτάχυνση της δημιουργίας Κουρδικού κράτους, η πολύ πιθανή «πρακτική» έξωση της Τουρκίας από το ΝΑΤΟ, η ένταξη της Κύπρου σε αυτό, κ.α.π.

Το αδιέξοδο και το ορατό πλέον άδοξο τέλος της εμμονής σε πολιτικές «υπερδύναμης», οδηγεί ταχύτατα τον Τούρκο ψευτο-χαλίφη στα γνωστά, παραδοσιακά μονοπάτια της διαπραγμάτευσης με το καθιερωμένο «ανατολίτικο παζάρι».

Διαρρέει ανεπίσημα ότι «ξανασκέφτεται» την αγορά του Ρωσικού αντιπυραυλικού συστήματος (δημοσίευμα της Γερμανικής Bild), κυκλοφορεί μέσω ελεγχόμενων ΜΜΕ «έγκυρες» φήμες ότι θα καθυστερήσει η παραλαβή του Ρωσικού συστήματος, ταυτόχρονα όμως σπεύδει να στείλει μέσα στην Κυπριακή Αποκλειστική Οικονομική Ζώνη, συνοδεία πολεμικών πλοίων, τον «Πορθητή», το «Μπαρμπαρός» και προσεχώς το «Γιαβούζ», για να πραγματοποιήσουν (δήθεν) γεωτρήσεις και έρευνες για υδρογονάνθρακες.

Παράλληλα, ανακοινώνει πομπωδώς την πραγματοποίηση ναυτικών ασκήσεων με πραγματικά πυρά στο Καστελόριζο, δεσμεύει Ελληνικές περιοχές με άχρηστες Naftex για δήθεν στρατιωτικές ασκήσεις, καλεί απειλητικά την Ελλάδα να «αποστρατικοποιήσει» τα νησιά του Αιγαίου απέναντι από τα Μικρασιατικά παράλια, εντείνει την επιθετική συμπεριφορά με εμπρηστικές δηλώσεις και στρατιωτικούς «εκφοβισμούς» τόσο προς την Ελλάδα όσο και προς την Κύπρο αυξάνοντας κάθετα την πίεση, όπως ακριβώς θα έκανε ένας προαγωγός προκειμένου να εκφοβίσει το θύμα του.

Τα τουρκικά πλοία «Πορθητής» και «Μπαρμπαρός» είναι βέβαια ανίκανα να πραγματοποιήσουν μέσα στην Κυπριακή ΑΟΖ αυτό που διαφημίζουν (το «Γιαβούζ» αποκτήθηκε πρόσφατα «για γεωτρήσεις»), αλλά οι Τούρκοι «μετρούν» τις ασυνήθιστα έντονες διεθνείς αντιδράσεις: Ηνωμένες Πολιτείες Αμερικής, Ευρωπαϊκή Ένωση, Αίγυπτος, Ισραήλ, Ιταλία -ακόμα και η παραδοσιακά φιλοτουρκική Γερμανία- καταδικάζουν με ασυνήθιστα σκληρή διπλωματική γλώσσα την άκομψη τουρκική «διαπραγμάτευση».

Το τουρκικό όμως μήνυμα προς την Δύση, με υπερβολική δόση αλαζονείας μέσα σε ένα μπουκέτο ανατολίτικου παζαριού, είναι απόλυτα σαφές: Δώστε μου μερίδιο του Κυπριακού και Ελληνικού ενεργειακού πλούτου και θα παραιτηθώ από την αγορά του ρωσικού συστήματος, θα σταματήσω (προσωρινά βέβαια) την προκλητική και επιθετική συμπεριφορά, θα ικανοποιήσω τον κατάλογο όλων ή κάποιων από τα αιτήματα σας – με δυο λόγια θα επιστρέψω ήρεμα «στο μαντρί».

Φαίνεται όμως πως και αυτή η στρατηγική είναι ουσιαστικά αδιέξοδη:

• Υποτιμάει την βέβαιη Ρωσική αντίδραση με σοβαρές συνέπειες στο μέτωπο της Συρίας, όπου η Τουρκία εξαρτάται απόλυτα από τις Ρωσικές αποφάσεις. Άλλωστε η Ρωσία, δεν συμφώνησε χωρίς λόγο να αποδεχτεί την Τουρκική μεγαλομανία να παγιδευτεί μέσα στον βάλτο της Συρίας. Τώρα που η Τουρκία έπεσε στην παγίδα, δεν μπορεί να κουνηθεί καθόλου χωρίς την «έγκριση» της Ρωσίας. Επιπλέον πολύ σοβαρά προγράμματα (αγωγός Turkish Stream, πυρηνικό εργοστάσιο, τουρισμός, εμπορικές συναλλαγές κ.α.) θα τεθούν σε σκληρή δοκιμασία.

• Η ήδη κλονισμένη εμπιστοσύνη στο πρόσωπο του Ρ. Τ. Ερντογάν θα βρεθεί στα τάρταρα: Η Δύση θα τον υποδεχτεί «στο μαντρί» χωρίς να του έχει καμιά απολύτως εμπιστοσύνη, στην δε Ρωσία θα χυθεί και η τελευταία σταγόνα αξιοπιστίας που συγκεντρώθηκε με πολύ κόπο στην καρδάρα των Ρωσο-τουρκικών σχέσεων, μετά την άκομψη κατάρρευση του Ρωσικού βομβαρδιστικού τύπου Sukhoi Su-24M τον Νοέμβριο του 2015.

• Η κατάσταση στην τουρκική οικονομία είναι απελπιστική: Το χρέος πλησιάζει με ταχύτητα το μισό τρισεκατομμύρια δολάρια, το νόμισμα βρίσκεται εκ νέου κοντά στο ιστορικό ρεκόρ των 7 λιρών προς ένα δολάριο, μια πιθανή πτώχευση οδηγεί είτε στο ΔΝΤ με «υποχρεωτική» υποστήριξη των ΗΠΑ και επώδυνους όρους, είτε στο έλεος της Ρωσίας ή της Κίνας γιατί δεν είναι βέβαιο πως ο «καλός φίλος» της Τουρκίας (δυναστεία Αλ-Θανί του Κατάρ) θα μπορούσε να ανταπεξέλθει στα γιγαντιαία δάνεια που θα απαιτούσε η Τουρκική οικονομία για να διασωθεί.

• Ο τουρκικός στρατός, παρά τις μεγαλοστομίες του Ρ.Τ. Ερντογάν, του Χουλουσί Ακάρ και των άλλων υποτακτικών, κυριολεκτικά παραπατάει: Στην Συρία οι Κουρδικές δυνάμεις εξοπλίζονται από το Ισραήλ και την Αμερική επιφέροντας, με συνεχή κτυπήματα, σοβαρές απώλειες στον Τουρκικό στρατό κατοχής μέσα στην Συρία. Στις Κουρδικές περιοχές της Τουρκίας και του Ιράκ οι ανθρώπινες απώλειες παραμένουν σοβαρές και η ζωή των Τούρκων στρατιωτών κινδυνεύει καθημερινά. Σχεδόν κάθε μήνα συλλαμβάνονται Τούρκοι στρατιωτικοί με την αόριστη κατηγορία των «συνεργατών του ιμάμη Γκιουλέν», αυξάνοντας συνεχώς τον αριθμό των Τούρκων στρατιωτικών που σαπίζουν στις φυλακές της Τουρκίας και εντείνοντας την ανασφάλεια και τον φόβο μέσα στο Τουρκικό στράτευμα. Η αβεβαιότητα για απρόσκοπτη τροφοδοσία με τα απαραίτητα ανταλλακτικά ή άλλο αναγκαίο υλικό για τις επιχειρησιακές ανάγκες του Τουρκικού στρατού, η δημιουργία πολλών «μετώπων» σε διαφορετικές περιοχές με τεράστιες αποστάσεις μεταξύ τους που μηδενίζουν την πιθανή αλληλο-υποστήριξη σε δύσκολες καταστάσεις, συμπληρώνουν μια βασική εικόνα του «πανίσχυρου» Τουρκικού στρατού, που όμως παραπαίει.

• Στο εσωτερικό μέτωπο, η απόφαση να διενεργηθούν και πάλι εκλογές στον πιο κρίσιμο δήμο της Τουρκίας (Κωνσταντινούπολη), οδηγεί σε οξεία αντιπαράθεση μεταξύ κεμαλικών και ισλαμιστών καλλιεργώντας επικίνδυνες συνθήκες διχασμού. Η επανάληψη των εκλογών, δίνει το μήνυμα πως οι εκλογές θα επαναλαμβάνονται μέχρι να κερδίσει ο υποψήφιος των ισλαμιστών και επιβεβαιώνει την ουσιαστική δικτατορία που έχει επιβληθεί στην Τουρκία, με το πρόσχημα του πραξικοπήματος του Ιουλίου του 2016.

ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑ: Η σύγχρονη Τουρκική Δημοκρατία από την ίδρυση της μέχρι σήμερα, δεν πήρε ποτέ μια πολεμική πρωτοβουλία χωρίς προηγουμένως να έχει εξασφαλίσει πολύ γερές πλάτες. Το πάθημα των νεότουρκων στον πρώτο παγκόσμιο πόλεμο τους έγινε μάθημα και έκτοτε, κρατούν με ιερή ευλάβεια την προϋπόθεση εξασφάλισης πανίσχυρης υποστήριξης σε κάθε πολεμική πρωτοβουλία. Αυτό ακριβώς έγινε κατά την εισβολή στην Κύπρο, το ίδιο και στις εισβολές στην Συρία και στο Ιράκ, με αυτήν την προϋπόθεση είναι χαραγμένοι όλοι οι μακροπρόθεσμοι, επεκτατικοί στόχοι της Τουρκίας.

Στις μέρες μας, αυτή η προϋπόθεση της «πανίσχυρης υποστήριξης» απουσιάζει. Η τουρκική «σύμπραξη» με την Ρωσία δεν προσφέρει ούτε ουσιαστικά, ούτε πρακτικά, την ζωτική αυτή προϋπόθεση. Ούτε όμως και η πιθανή «επιστροφή στο μαντρί» λόγω έλλειψης στοιχειώδους αξιοπιστίας του Ρ. Τ. Ερντογάν.

Αντίθετα, υπάρχει «μαζική αντίθεση» στους λεονταρισμούς, στους θεατρινισμούς και στις σπασμωδικές ενέργειες της Ερντογανικής Τουρκίας.

Η Ελλάδα αξιοποιεί πλήρως το γεγονός ότι βρίσκεται με την πλευρά του Διεθνούς Δικαίου το οποίο έχουν αναγνωρίσει σχεδόν όλες οι χώρες του κόσμου. Τα Ελληνικά και Κυπριακά συμφέροντα συμπίπτουν επιτέλους με τα συμφέροντα των πιο μεγάλων δυνάμεων της σύγχρονης εποχής και είναι κάθετα αντίθετα με τις επιθετικές, νέο-οθωμανικές φαντασιώσεις της ηγεσίας της σημερινής Τουρκίας.

Αλήθεια, αναρωτήθηκε κανείς αν η Τουρκία κατείχε τα νησιά του Αιγαίου και η Ελλάδα τα μικρασιατικά παράλια, θα δεχόταν ποτέ η Τουρκία να συζητήσει – πολύ δε περισσότερο, να παραχωρήσει το ελάχιστο χιλιοστό από τα δικαιώματα που θα της εξασφάλιζε το διεθνές δίκαιο; Ή αν έχει κανένα μεγαλόψυχο «Σουσλώφ», όπως έχουμε εμείς, να καλεί «να μην είμαστε μονοφαγάδες»;

Η Τουρκική μεγαλομανία βρίσκεται μπροστά σε ένα μεγάλο αδιέξοδο. Αν επιχειρήσει πολεμική ενέργεια χωρίς «ισχυρές πλάτες», κινδυνεύει σοβαρά να διαμελιστεί με την «φαμίλια» να οδηγείται στο εκτελεστικό απόσπασμα.

Αν παραμείνει άπρακτη, καταρρέει μία από τις θεμελιώδεις νέο-οθωμανικές φαντασιώσεις που αφορούν ολόκληρη την ανατολική Μεσόγειο και το Αιγαίο.

Για αυτόν ακριβώς τον λόγο επιλέγει κραυγές, απειλές, θεατρινισμούς και θρασύδειλες κινήσεις επικοινωνιακού εντυπωσιασμού.