Το τελευταίο τρίο απαγχονισμού
Ας αφήσουμε σήμερα τη σκέψη μας για λίγο σε τρία ηρωικά παλικάρια, τον Στέλιο Μαυρομάτη, τον Ανδρέα Παναγίδη και το Μιχαήλ Κουτσόφτα κι ας τους αφιερώσουμε σαν ελάχιστο φόρο τιμής μια στροφή από τον Ύμνο στην Ελευθερία του Διονύσιου Σολωμού:
Μες στα χόρτα, τα λουλούδια,
το ποτήρι δεν βαστώ·
φιλελεύθερα τραγούδια
σαν τον Πίνδαρο εκφωνώ.
Απ’ τα κόκαλα βγαλμένη
των Ελλήνων τα ιερά,
και σαν πρώτα ανδρειωμένη,
χαίρε, ω χαίρε, Ελευθεριά!
Ας αφήσουμε σήμερα τη σκέψη μας για λίγο σε τρία ηρωικά παλικάρια, τον Στέλιο Μαυρομάτη, τον Ανδρέα Παναγίδη και το Μιχαήλ Κουτσόφτα κι ας τους αφιερώσουμε σαν ελάχιστο φόρο τιμής μια στροφή από τον Ύμνο στην Ελευθερία του Διονύσιου Σολωμού:
Μες στα χόρτα, τα λουλούδια,
το ποτήρι δεν βαστώ·
φιλελεύθερα τραγούδια
σαν τον Πίνδαρο εκφωνώ.
Απ’ τα κόκαλα βγαλμένη
των Ελλήνων τα ιερά,
και σαν πρώτα ανδρειωμένη,
χαίρε, ω χαίρε, Ελευθεριά!
Στις 21 Σεπτεμβρίου του 1956 απαγχονίστηκαν, στις Κεντρικές Φυλακές οι Στέλιος Μαυρομμάτης ( εξάδελφος του Ευαγόρα Παλληκαρίδη), ο Ανδρέας Παναγίδης και ο Μιχαήλ Κουτσόφτας. Τα τρία ηρωικά παλικάρια ετάφηκαν στα «Φυλακισμένα Μνήματα».
Δεν θα αναφερθώ ευρέως στην βιογραφία των τριών παλικαριών θέλω να δώσω όμως το μέγεθος της ψυχής τους. Ο Στέλιος Μαυρομάτης από το Λάρνακα της Λαπήθου, έγραψε τρεις μέρες πριν τον απαγχονισμό του στους γονείς και τα αδέλφια του: «Θέλω να ξέρετε πως ο υιός και αδελφός σας πέθανε με το χαμόγελο στα χείλη, γιατί κράτησε μέχρι τέλους τον ιερόν όρκον που έδωσε: να θυσιαστή χάριν της ελευθερίας της Κύπρου. Για να κλείσει την επιστολή του λέγοντας: Θέλω να είστε περήφανοι γιατί ο υιός και αδελφός σας θυσιάστηκε, γιατί θέλησε να χαρεί κι αυτός, μαζί με όλους τους Έλληνες της Κύπρου, το μεγαλύτερο δώρο που χάρισε ο Θεός στην ανθρωπότητα. Την ελευθερία».
Ο εικοσάχρονος Μιχαήλ Κουτσόφτας από το Παλιομέτοχο Λευκωσίας, 5 μέρες πριν εκτελεστεί, έγραφε στην μητέρα του: «Να έχετε όλοι πίστη στον ΄Αγιο Θεό. Σταθείτε σαν Ελληνίδες μητέρες. Μην λυπάστε, γιατί δεν θα με χάσετε. Με αφιερώνετε στην Πατρίδα. Είναι άδικο να κλειδώνονται αθώοι μέσα στα σίδερα, με μόνη κατηγορία ότι είναι ΄Ελληνες της Κύπρου. Τα κελλιά μας δονούνται από τα πατριωτικά μας τραγούδια, οι σκοτεινές φυλακές λάμπουν από την αθωότητα μας».
Τέλος ο τρίτος από τους απαγχονισθέντες, ο Ανδρέας Παναγίδης από το Παλιομέτοχο Λευκωσίας, το εικοσιδυάχρονο παλικάρι που ήταν ήδη παντρεμένος και είχε και τρία παιδιά, έγραφε στο τελευταίο του γράμμα προς την γυναίκα και τα παιδιά του: Λατρευτά μου παιδιά, σας αφήνω για πάντα, στην τόσο νεαρή μου ηλικία. Στα 22 μου χρόνια πεθαίνω για χάρη μιας μεγάλης Ιδέας. Σας εύχομαι, αγαπημένα μου παιδία, να γινήτε καλοί Χριστιανοί και καλοί ΄Ελληνες Κύπριοι. Ακολουθήστε πάντα τον δρόμο της αρετής. Να είστε πάντα βέβαιοι ότι σας αγάπησα τόσο θερμά και με μια απέραντη πατρική αγάπη. Αλλά δυστυχώς σας αφήνω, χωρίς να σας δω να μεγαλώνετε, όπως το ωνειρευόμουν…» . Απευθυνόμενος δε στην πολυαγαπημένη του σύζυγο της έγραφε: «Κι εσύ, πολυαγαπημένη μου Γιαννούλα, σου ζητώ για τελευταία χάρι να περνάς καλά με τα παιδιά μας. Αγάπα τα θερμά, τόσο πολύ, και για μένα. Και εγώ από ψηλά θα σας στέλλω τις πιο θερμές μου ευχές».
Πως να δαμάσουν οι Βρετανοί αυτές τις ψυχές, πως να αντιληφθούν την δίψα τους για λευτεριά, πως να καταλάβουν την ηρωική τους θυσία, αυτοί που μόνοι τους έγνοια είναι η κλοπή της λευτεριάς και των πλουτοπαραγωγικών πηγών των λαών;
Συγκινημένος ο Ευαγόρας Παλληκαρίδης το αμούστακο παιδί του αγώνα, που είναι ο τελευταίος που απαγχονίστηκε, έγραψε το παρακάτω ποίημα για τα τρία ηρωικά παλικάρια.
ΤΟ ΤΕΛΕΥΤΑΙΟ “ΤΡΙΟ ΑΠΑΓΧΟΝΙΣΜΟΥ”
Γιατί μαυρίζει ο ουρανός
κι ας είναι καλοκαίρι;
Λες κι η αυγή κατάμαυρο
χαμπάρι θα μας φέρη….
Και ναι! Χτυπούνε πένθιμα
κάθε χωριού καμπάνες.
Κλαίνε μαζί τρεις μάνες,
μαζί τους κι όλη η γη.
Κι είναι γλυκό το κλάμα τους
από χαρά λες κλαίνε.
Λόγια Σουλιώτου λένε
στην πένθιμη σιγή:
“Ποτέ δεν θα πεθάνουνε
όσοι πέθαναν σήμερα.
Και της σκλαβιάς τα σίδερα
θα σπάσουν κάποια μέρα,
και θ’ ακουστούν ελεύθερα
τραγούδια πέρα ως πέρα
στο Ελληνικό νησί….”
Ελένη Χατζηγεωργίου
Πρόεδρος Συλλόγου Κυπρίων Ν. Ξάνθης
