ΟΙΚΟΥΜΕΝΙΚΟ ΠΑΤΡΙΑΡΧΕΙΟ & ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝ Η ΠΡΟΣΤΑΣΙΑ ΤΗΣ ΚΤΙΣΕΩΣ

Γράφει ο

ΜΙΧΑΛΗΣ ΧΡ. ΜΙΧΑΛΟΠΟΥΛΟΣ

Φοιτητής Ανώτατης Εκκλησιαστικής

Ακαδημίας Θεσσαλονίκης

 

· Ο περιβάλλων ημάς κόσμος εχαρίσθη ημίν υπό του Δημιουργού ως στάδιον κοινωνικής δραστηριοποιήσεως, αλλά και αγιασμού, προς κληρονομίαν της ανακαινισθησομένης εν τω μέλλοντι αιώνι κτίσεως.

Γράφει ο

ΜΙΧΑΛΗΣ ΧΡ. ΜΙΧΑΛΟΠΟΥΛΟΣ

Φοιτητής Ανώτατης Εκκλησιαστικής

Ακαδημίας Θεσσαλονίκης

 

· Ο περιβάλλων ημάς κόσμος εχαρίσθη ημίν υπό του Δημιουργού ως στάδιον κοινωνικής δραστηριοποιήσεως, αλλά και αγιασμού, προς κληρονομίαν της ανακαινισθησομένης εν τω μέλλοντι αιώνι κτίσεως.

Την τοιαύτην θεολογικήν θέσιν έχει καί βιοί αείποτε η Μήτηρ Αγία του Χριστού Μεγάλη Εκκλησία, διό και η ημετέρα Μετριότης ετέθη, ως γνωστόν, επικεφαλής της αναληφθείσης παρά του καθ’ ημάς πανιέρου Οικουμενικού Θρόνου οικολογικής προσπαθείας δια την προστασίαν του πολλά ταλαιπωρουμένου υφ’ ημών εν επιγνώσει και ανεπιγνώστως πλανήτου μας1 .

Οι συνεχείς ανησυχίες του Οικουμενικού Πατριαρχείου για την καταστροφή της περιβαλλοντικής ισορροπίας των οικοσυστημάτων εκδηλώθηκαν για πρώτη φορά επίσημα στην 3η Πανορθόδοξη Διάσκεψη στην Γενεύη, όπου εκεί, για πρώτη φορά, εκφράστηκαν οι ανησυχίες για τις κλιματικές αλλαγές. Στην συνέχεια ακολούθησαν τα Διορθόδοξα Οικολογικά Συνέδρια στην Σόφια το 1987 και στην Πάτμο το 1988.

Προάγγελος του πρωταγωνιστικού ρόλου του Οικουμενικού Πατριαρχείου για το περιβάλλον ήταν η Χριστουγεννιάτικη εγκύκλιος του 1988 του πατριάρχη Δημητρίου. Τον Σεπτέμβριο του 1989, ο Οικουμενικός πατριάρχης Δημήτριος εξέδωσε σε όλο τον κόσμο ένα εγκύκλιο μήνυμα, με το οποίο, ύστερα από απόφαση της Ιεράς Συνόδου, η 1η Σεπτεμβρίου καθιερώνεται ως ημέρα προσευχής και ικεσίας της προστασίας του φυσικού περιβάλλοντος.

Ο νεοεκλεγείς Οικουμενικός πατριάρχης Βαρθολομαίος, τον Μάρτιο του 1992, συγκαλεί στην Κωνσταντινούπολη όλους τους αρχηγούς των ορθοδόξων εκκλησιών και στο μήνυμα που απευθύνουν οι προκαθήμενοι επικροτούν στην καθιέρωση της 1ης Σεπτεμβρίου ως ημέρα περιβάλλοντος με πανορθόδοξο κύρος.

· Δια την Ορθόδοξον Εκκλησίαν μας, η προστασία του περιβάλλοντος, ως θείας και “καλής λίαν” κτίσεως, αποτελεί μεγίστην ευθύνην δια τον άνθρωπον, ανε-ξαρτήτως των υλικών ή οικονομικών ωφελειών τας οποίας δύναται να αποφέρη.

Η άμεσος διασύνδεσις της θεοσδότου υποχρεώσεως και εντολής “εργάζεσθαι και φυλάσσειν” με κάθε πτυχήν της συγχρόνου ζωής, αποτελεί την μόνην οδόν δια την αρμονικήν συνύπαρξιν με έκαστον στοιχείον της κτίσεως και με το σύνολον του φυσικού κόσμου εν γένει2 .

Το 1994 εγκαινιάζεται σειρά ετησίων οικολογικών θερινών σεμιναρίων στην Θεολογική Σχολή της Χάλκης υπό την αιγίδα του Οικουμενικού πατριάρχη Βαρθολομαίου.

Έτσι, από το 1994 έως το 1998 πραγματοποιήθηκαν στο κτήριο της Θεολογικής Σχολής στην Ιερά Μονή της Αγίας Τριάδος στην Χάλκη, υπό την αιγίδα του Οικουμενικού Θρόνου, πέντε υψηλού επιστημονικού επιπέδου Θερινά Οικολογικά Σεμινάρια για την αξία της πίστης, της ζωής και της φύσης, καταδεικνύοντας έτσι τον ενεργό ρόλο της ορθόδοξης εκκλησίας στην διαμόρφωση περιβαλλοντικής συνείδησης διεθνώς.

Το Α΄ Σεμινάριο είχε θέμα “Το Περιβάλλον και η Θρησκευτική Εκπαίδευση” (1994), το Β΄ είχε θέμα “Περιβάλλον και Ηθική” (1995), το Γ΄ είχε θέμα “Περιβάλλον και Επικοινωνία” (1996), το Δ΄ είχε θέμα “Οικολογία και Δικαιοσύνη” (1997) και το Ε΄ Συνέδριο είχε θέμα “Περιβάλλον και Πτωχεία: Νομικαί Διαστάσεις και Ηθική Ευθύνη” (1998).

Σε αυτά τα σεμινάρια συνεργάσθηκαν το “Παγκόσμιο Ταμείο για την Φύση” (WWF) και ο πρόεδρός του πρίγκιπας του Εδιμβούργου Φίλιππος, ενώ συμμετείχαν, όχι μόνο οι ορθόδοξες εκκλησίες αλλά και τα υπόλοιπα χριστιανικά δόγματα και οι κυριότερες θρησκείες, θρησκευτικές και οικολογικές οργανώσεις, καθώς και ξένοι και εγχώριοι επιστήμονες περιβαλλοντολόγοι.

Ο Οικουμενικός πατριάρχης Βαρθολομαίος

· συγκάλεσε τον Σεπτέμβριο του 1995 στην Πάτμο Διεθνές εν πλω Οικολογικό Συμπόσιο με θέμα “Αποκάλυψις και Περιβάλλον”.

· Oργάνωσε με τον Jacques Santer τον Σεπτέμβριο του 1997 το Β΄ Διεθνές εν πλω Οικολογικό Συμπόσιο για τον Εύξεινο Πόντο με θέμα “Θρησκεία – Επιστήμη – Περιβάλλον: Η Μαύρη Θάλασσα εν κινδύνω”.

· Oργάνωσε με τον Romario Prodi τον Οκτώβριο του 1999 το Γ΄ Διεθνές εν πλω Οικολογικό Συνέδριο για την προστασία του ποταμού Δούναβη με θέμα “Δούναβις – Ποταμός ζωής”.

· Oργάνωσε με τον Romario Prodi τον Ιούνιο του 2002 το Δ΄ Διεθνές εν πλω Οικολογικό Συνέδριο για την προστασία της Αδριατικής Θάλασσας με θέμα “Η Αδριατική: Μία απειλούμενη θάλασσα, ένας κοινός στόχος”.

Κορυφαία στιγμή αυτού του συμποσίου ήταν η συνυπογραφή με τον πάπα της Ρώμης Ιωάννη Παύλο Β΄ της “Διακήρυξης της Βενετίας” για το περιβάλλον (Ρώμη – Βενετία, Παλάτσο Ντουκάλε, 10.6.2002), καθιερώνοντας την συμπόρευση Ανατολής και Δύσης, Ορθοδοξίας και Καθολικισμού σε θέματα προστασίας του περιβάλλοντος.

Στο πλαίσιο αυτής της διοργάνωσης απονεμήθηκε στον πατριάρχη Βαρθολομαίο ο τίτλος του επιτίμου διδάκτορος της Σχολής Διασώ-σεως των Πολιτισμικών Αγαθών του Πανεπιστημίου της Ραβέννας.

·Oργάνωσε τον Ιούνιο του 2003 το Ε΄ Διεθνές εν πλω Οικολογικό Συνέδριο για την προστασία της Βαλτικής Θάλασσας με θέμα “Η Βαλτική Θάλασσα: Κοινή κληρονομιά και Ευρώπη”.

· Oργάνωσε τον Ιούλιο του 2006 το ΣΤ΄ Διεθνές εν πλω Οικολογικό Συνέδριο για την προστασία του Αμαζονίου ποταμού με θέμα “Αμαζόνιος: Πηγή ζωής”.

· Oργάνωσε τον Σεπτέμβριο του 2007 το Ζ΄ Διεθνές εν πλω Οικολογικό Συνέδριο για την προστασία της Αρκτικής Θάλασσας με θέμα “Αρκτική: Καθρέπτης ζωής”.

 

Τον Ιούνιο του 2002, λίγες ημέρες μετά το Δ΄ Διεθνές εν πλω Οικολογικό Συνέδριο για την προστασία της Αδριατικής Θάλασσας, απενεμήθη στον Οικουμενικό πατριάρχη Βαρθολομαίο το νορβηγικό οικολογικό βραβείο της Sophie Foundation για το 2002, γνωστότερο ως “Πράσινο Νόμπελ”, για τις προσπάθειές του σύνδεσης της πίστης με την προστασία του περιβάλλοντος, συνοδευόμενο από το ποσό των 100.000 δολλαρίων, το οποίο διέθεσε ο πατριάρχης για τα άπορα παιδιά της Αφρικής μέσω της Unisef, για τα παιδιά του δρόμου της Πόλης και της Αθήνας, αλλά και για την ενίσχυση διαφόρων οικολογικών δραστηριοτήτων.

Την άνοιξη του 2005 τιμήθηκε από τον Ο.Η.Ε., μαζί με έξι άλλες προσωπικότητες, με το βραβείο “Υπέρμαχοι της Γης” για την συνεισφορά του στην προστασία του περιβάλλοντος, ενώ του απενεμήθησαν και άλλα σχετικά διεθνή βραβεία (Νέα Υόρκη και Λιχτενστάιν του Ιδρύματος Binding).

Ο Οικουμενικός πατριάρχης ταξιδεύει συνεχώς και παρεμβαίνει σε όλες τις παγκόσμιες οικολογικές ανησυχίες όλων των ευαισθητοποιημένων ομάδων και οργανώσεων, δηλώνοντας ότι το Οικουμενικό Πατριαρχείο στηρίζει όλες τις ανάλογες πρωτοβουλίες, κινούμενη εξ ολοκλήρου και αξιωματικά εντός του πνευματικού της έργου.

To 1995 συμμετείχε σε διεθνή διαθρησκειακά οικολογικά συνέδρια στην Ιαπωνία και την Αγγλία, ενώ το 1997 μίλησε στην ολομέλεια του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου, υπογραμμίζοντας την ριζική αναθεώρηση της κοσμολογίας μας για τα οικολογικά προβλήματα της εποχής μας, θέτοντας συγχρόνως το Οικουμενικό Πατριαρχείο στην διάθεση της Ευρωβουλής για οποιαδήποτε συνεργασία, συμβολή ή επικουρία σε οικολογικά θέματα.

Τον Νοέμβριο του 1997 σε Οικολογικό Συνέδριο στην Σάντα Μπάρμπαρα των Η.Π.Α. με θέμα “Ενδιαφέρον για την δημιουργία του Θεού”, ο Οικουμενικός πατριάρχης για πρώτη φορά χαρακτήρισε την καταστροφή του περιβάλλοντος ως αμάρτημα απέναντι στον Θεό.

Τον Ιανουάριο του 2004, κατά την επίσημη επίσκεψη του στην Αβάνα, αναφέρθηκε στην ανάληψη των εν γένει περιβαλλοντικών πρωτοβουλιών του Οικουμενικού Πατριαρχείου, ενώ τον Οκτώβριο του 2009 προήδρευσε σε περιβαλλοντολογικό συμπόσιο που οργάνωσε ο Οργανισμός “Θρησκεία, Επιστήμη και Περιβάλλον” στην Νέα Ορλεάνη των Η.Π.Α.

Την 1η Οκτωβρίου 1997 ο Οικουμενικός Πατριάρχης Βαρθολομαίος αναγορεύθηκε επίτιμος διδάκτωρ του Τμήματος Δασολογίας και Φυσικού Περιβάλλοντος της Σχολής Γεωτεχνικών Επιστημών του Αριστοτελείου Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης, ενώ την 19η Νοεμβρίου 2005 ανακηρύχθηκε επίτιμος διδάκτωρ του αρχαιοτέρου ιταλικού πανεπιστημίου, του Alma Mater Studiorum της Μπολώνια, για τις οικολογικές του ευαισθησίες.

Η βιοποικιλότητα, η οποία είναι έργο του Θεού, δεν δόθηκε στον άνθρωπο για να την δυναστεύει αλλά για να τον συντροφεύει. Έτσι, η έλλογος χρήση και η απόλαυση των προσφερομένων αγαθών της φύσης είναι ο κανόνας και όχι η από πλεονεξία καταστρεπτική κάρπωση των πόρων της. Και απόλυτα δικαιολογημένα, ο Οικουμενικός πατριάρχης Βαρθολομαίος, με πρώτο τον πρώην αντιπρόεδρο των Η.Π.Α. Albert Gore, προσφυέστατα έχει χαρακτηρισθεί από την διεθνή κοινότητα ως ο “Πράσινος Πατριάρχης” (The Green Patriarch), λόγω των πολυποίκιλων και πολυσήμαντων δραστηριοτήτων του για το περιβάλλον και την οικολογία, ενώ το αμερικανικό περιοδικό ΤΙΜΕ τον συμπεριέλαβε μεταξύ των 100 πιο σπουδαίων προσωπικοτήτων του πλανήτη. Έτσι και κατ’ αυτό τον τρόπο, το Οικουμενικό Πατριαρχείο τοποθετείται στην κορυφή της οικολογικής δραστηριότητας διεθνώς.

· Πυρήνας του πολιτισμού που παρήγαγε η Ορθοδοξία είναι ο πολιτισμός του προσώπου. Είναι ο πολιτισμός της προτεραιότητος της σχέσεως, της σχέσεως με τον Τριαδικόν Θεόν, με τον συνάνθρωπον και με τον κόσμον. Με αυτήν την έννοιαν, δι’ ημάς προϋπόθεσις του οικολογικού πολιτισμού είναι η εγκαθίδρυσις του πολιτισμού του προσώπου. Η αντίστασίς μας εις την κυριαρχίαν του Έχειν, είναι αγων δια την πίστιν εις τον Θεόν, δια την αγάπην δια τον άνθρωπον και δια την προστασίαν της κτίσεως. Το πνεύμα είναι αδιαίρετον.

 

Πολιτισμός του προσώπου και οικολογικός πολιτισμός είναι αλληλένδετοι εκφάνσεις της μιας ορθοδόξου πνευματικότητος και της χριστιανικής ημών ταυτότητος. Ο Χριστιανισμός δεν επρόδωσε ποτέ την γην εν ονόματι του ουρανού, όπως ήθελεν ο φιλόσοφος του Υπερανθρώπου. Η χριστιανική πίστις δεν οδηγεί εις περιφρόνησιν της ζωής και της κτίσεως. … Η χριστιανική πίστις είναι ολιστική. Ο άνθρωπος δεν σώζεται χωρίς την κτίσιν Όλη η ζωή της Εκκλησίας είναι αποκάλυψις του πως θα δυνάμεθα να ζήσωμεν εις τον κόσμον χωρίς να τον καταστρέφωμεν, χωρίς να τον εξουσιάζωμεν, τι δηλαδή σημαίνει ευχαριστιακή σχέσις με την δημιουργίαν. Ο ευχαριστιακός πολιτισμός της Εκκλησίας είναι αυθεντικός οικολογικός πολιτισμός3.

Υποσημειώσεις

1  Μήνυμα της Α. Θ. Παναγιότητος, του Οικουμενικού Πατριάρχου κ. Βαρθολομαίου, επί τη 1η Σε-πτεμβρίου, ημέρα προσευχής υπέρ της προστασίας του φυσικού περιβάλλοντος (2012).

2  Μήνυμα της Α. Θ. Παναγιότητος, του Οικουμενικού Πατριάρχου κ. Βαρθολομαίου, επί τη 1η Σε-πτεμβρίου, ημέρα προσευχής υπέρ της προστασίας του φυσικού περιβάλλοντος (2010).

3  Ο. Π. Βαρθολομαίος, “Καθ’ οδόν προς έναν οικολογικόν πολιτισμόν”, Εκκλησία, ΠΖ΄: 2, Φεβρουά-ριος 2010, σελ. 83 – 84.

 

ΜΙΧΑΛΗΣ ΧΡ. ΜΙΧΑΛΟΠΟΥΛΟΣ

Φοιτητής Ανώτατης Εκκλησιαστικής

Ακαδημίας Θεσσαλονίκης