ΚΟΣΥΝΘΟΣ ΠΟΤΑΜΟΣ Ένα νέο επίκεντρο ζωής και ανάπτυξης για την Ξάνθη
ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΙΚΟ – ΤΟΥΡΙΣΤΙΚΟ – ΑΝΑΠΤΥΞΙΑΚΟ ΟΦΕΛΟΣ ΓΙΑ ΤΗΝ ΠΟΛΗ

Η τοποθέτησή του Σάββα Μελισσόπουλου  στην επιστημονική Διημερίδα για την αξιοποίηση των αστικών υδάτινων οικοσυστημάτων, με κεντρικό τίτλο «Όταν τα ποτάμια επιστρέφουν στις πόλεις» που πραγματοποιήθηκε στην Ξάνθη 25 & 26 Φεβρουαρίου 2022.

Αγαπητοί επίσημοι προσκεκλημένοι μας, αγαπητοί συμπολίτες μου, κυρίες και κύριοι

Η προσπάθεια για την προστασία και την ανάδειξη του περιβαλλοντικού πλούτου ενός τόπου είναι ένα ζήτημα που συχνά απασχολεί τις κοινωνίες, διότι όταν συμβαίνει πέραν των άλλων ενισχύει πολλαπλασιαστικά την τοπική, κοινωνική και οικονομική ανάπτυξη ενός τόπου.

Η τοπική αυτοδιοίκηση οφείλει πάντα να καθορίζει το όραμά της για το ζήτημα αυτό και να το εντάσσει στον ευρύτερο Στρατηγικό Προγραμματισμό και Επιχειρησιακό Σχεδιασμό της.

Στόχος είναι να αναδειχθεί η περιβαλλοντική ταυτότητα μιας περιοχής,  με σεβασμό πάντα στην τοπική ιστορία και παράδοση.

Η συμμετοχή μου στο δίκτυο πόλεων με ποτάμια, αλλά και η τοποθέτησή μου στην τόσο σημαντική αυτή διημερίδα έγιναν με την ελπίδα και την προσδοκία να βάλω και εγώ ένα λιθαράκι στη δημόσια αυτή συζήτηση για τη διαμόρφωση των πολιτικών που αφορούν το περιβάλλον γενικότερα, αλλά πιο συγκεκριμένα για την ανάδειξη του περιβαλλοντικού πλούτου σε αυτή την πολύ όμορφη γωνιά της γης που βρισκόμαστε εμείς σήμερα.

Θα κάνω μια προσπάθεια να παρουσιάσω τις σκέψεις μου και τις προτάσεις μου σε σχέση με τον Κόσυνθο ποταμό, όχι από την οπτική ενός ειδικού, αλλά με την ματιά ενός αυτοδιοικητικού, με απώτερο σκοπό και στόχο την ανάπλαση και την ανάδειξη του δικού μας ποταμού που διαπερνά την πόλη μας και αποτελεί σήμερα έναν σημαντικό, αλλά αναξιοποίητο περιβαλλοντικό και αναπτυξιακό πλούτο.

Ο στόχος αυτής μου της προσπάθειας είναι η δημιουργία και η διαμόρφωση ενός νέου ιστορικού επίκεντρου για την  πόλη της Ξάνθης που θα αναπτύσσεται γύρω από αυτό το ποτάμι.

Ο Κόσυνθος όπως ανέφεραν τόσο εμπεριστατωμένα οι προηγούμενοι ομιλητές  είναι ένα ποτάμι που έχει συνδεθεί τόσο με την Περιφερειακή Ενότητα Ξάνθης, όσο και με την ίδια την πόλη της Ξάνθης.

Πηγάζει από την οροσειρά της Ροδόπης έχει μήκος περίπου 55χλμ και εκβάλλει στο βόρειο τμήμα της λίμνης Βιστωνίδας. Διασχίζει όλη την Περιφερειακή Ενότητα Ξάνθης (Νομό) από το Βόρειο τμήμα της με πορεία προς το Νότο, φτάνει στο 8^ο  χλμ Ξάνθης Σταυρούπολης και από εκεί παίρνει ΝΑ πορεία προκειμένου να συναντήσει την πόλη της Ξάνθης.

Μετά από λίγα χιλιόμετρα, συναντά την πόλη της Ξάνθης και τη διασχίζει σε ένα από τα ομορφότερα σημεία της, ανάμεσα στις γειτονιές της παλιάς πόλης και του Σαμακώβ. Στη συνέχεια βγαίνει στην πεδιάδα όπου η κοίτη του φαρδαίνει για περίπου τρία χιλιόμετρα και συνεχίζει την πορεία του προς τη λίμνη Βιστωνίδα ευθυγραμμισμένος και εγκιβωτισμένος.

Ο Κόσυνθος είναι ένας όμορφος και ιδανικός για εξερεύνηση ποταμός, καθώς μέσα σε λίγα χιλιόμετρα δημιουργεί πολλά διαφορετικά οικοσυστήματα που ο ταξιδιώτης μπορεί με ευκολία να τα προσεγγίζει λόγω του εύκολου οδικού δικτύου, ενώ δεν λείπουν και τα πολλά στοιχεία του λαϊκού πολιτισμού, όπως τα πέτρινα γεφύρια και οι νερόμυλοι.

Έχει σχετικά μικρό μήκος και μικρή λεκάνη απορροής, με αποτέλεσμα η παροχή του νερού να μην είναι σταθερή, αλλά να παρουσιάζει μεγάλες αυξομειώσεις οι οποίες εξαρτώνται άμεσα από την ένταση και τη διάρκεια των βροχοπτώσεων στην περιοχή. Έτσι υπάρχουν περίοδοι πολύ μεγάλης παροχής νερού, με πλημμυρικά φαινόμενα και καταστροφές κάποιες φορές, όπως τη δεκαετία του ’90, αλλά και περίοδοι κατά τις οποίες η επιφανειακή ροή, κυρίως στην πεδινή περιοχή, είναι μηδενική.

Κατά μήκος του ποταμού Κόσυνθου υπάρχουν 11 πέτρινα γεφύρια στην πλειοψηφία τους μονότοξα, τα οποία έχουν το καθένα τη δική του αρχιτεκτονική. Τα περισσότερα σήμερα βρίσκονται σε κακή κατάσταση αφού δε συντηρούνται πλέον ενώ υπάρχουν στοιχεία για την ύπαρξη κι άλλων που έχουν καταστραφεί. Αυτά κατασκευάστηκαν με βάση την  ανάγκη των κατοίκων των ορεινών οικισμών για επικοινωνία και είναι φτιαγμένα εξολοκλήρου από φυσικά υλικά (πέτρα, ποταμίσια άμμο, ασβέστη, ασπράδι αυγών, τρίχες και άχυρα) δένουν αρμονικά με το φυσικό περιβάλλον και προκαλούν το θαυμασμό με την αρχιτεκτονική τους, δείγμα της τέχνης των πρώτων τεχνιτών από την Ήπειρο.

Ο ποταμός Κόσυνθος στην πόλη της Ξάνθης διασχίζει το ανατολικό της τμήμα περνώντας ανάμεσα στο Σαμακώβ και το χώρο του Πολυτεχνείου και συνεχίζει νοτιοανατολικά περνώντας από τον παλιό σκουπιδότοπο της Ξάνθης και συνεχίζοντας τη διαδρομή του προς την πεδιάδα.

Στο σημείο αυτό θα ήθελα να διευκρινίσω ότι η ροή του Κόσυνθου ποταμού κατά μήκος της πόλης έχει αλλάξει μετά το 1913. Μέχρι τότε, ο Κόσυνθος δημιουργούσε και μια δεύτερη κοίτη που άρχιζε μετά τη γέφυρα του Σαμακώβ, περνούσε από το σημερινό ξενοδοχείο ΞΕΝΙΑ, τη ΔΕΗ, μέσα από το παζάρι και κατέληγε στο ύψος της σημερινής γέφυρας του Αγίου Κωνσταντίνου. Η δεύτερη αυτή κοίτη του ποταμού έχει πλέον επιχωματωθεί δημιουργώντας το χώρο του παζαριού και σήμερα στη θέση της νησίδας βρίσκονται το Πολυτεχνείο και το Κολυμβητήριο.

Διαχρονικά είναι καταγεγραμμένο ότι η συμβολή του Κόσυνθου ποταμού στην ιστορία της πόλης είναι ιδιαίτερα σημαντική. Για το λόγο αυτόν αλλά και για τη μεγάλη περιβαλλοντική του αξία επιβάλλεται να τον αναδείξουμε και να τον προβάλουμε στο μέλλον όπως του αξίζει.

Το μεγάλο μου ΟΝΕΙΡΟ αλλά και μεγάλη επιθυμία πολλών άλλων συμπολιτών μου είναι ο Κόσυνθος να μετατραπεί σε ένα νέο επίκεντρο για την πόλη, σε ένα νέο σημείο αναφοράς και ομορφιάς, σε έναν τόπο συνάντησης και αξιοθέατο τουρισμού, σε ένα μεγάλο Περιβαλλοντικό Πάρκο δράσεων που μπορεί να δημιουργηθεί παράλληλα με την κοίτη του από όπου μπορούν να ξεκινούν φυσιολατρικά μονοπάτια άθλησης και αναψυχής, ποδηλατοδρόμοι, διαδρομές ΜΤΒ δίπλα στον Κόσυνθο αλλά και υδάτινες δράσεις όπως αγώνες κανόε καγιάκ.

Παράλληλα μπορεί να αναδειχθεί γενικότερα το φυσικό κάλος με μία νέα πρωτοποριακή φωταγώγηση, με έργα ανάπλασης και φύτευσης κατάλληλων δένδρων που θα προσθέσουν νέα χρώματα στην παλέτα της φύσης, με νέους χώρους αναψυχής, χώρους για καλλιτεχνικές δημιουργίες και έργα Ξανθιωτών καλλιτεχνών και όλα αυτά με παράλληλη εφαρμογή και χρήση νέων καινοτόμων τεχνολογικών συστημάτων.

ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ ΚΑΙ ΣΤΑΔΙΑ ΓΙΑ ΤΗΝ ΟΛΟΚΛΗΡΩΣΗ ΚΑΙ ΑΝΑΠΛΑΣΗ ΚΑΙ

ΤΟΥ ΚΟΣΥΝΘΟΥ ΠΟΤΑΜΟΥ:

1. Οριοθέτηση της κοίτης του ποταμού – απλοποίηση και επίσπευση διαδιασιών ε μέρους της πολιτείας προκειμένου ο Δήμος μας να έχει το πλήρες δικαίωμα χρήσης, αξιοποίησης και ένταξης του έργου σε κάποιο χρηματοδοτικό πρόγραμμα.
2. Καταρχάς απαιτείται προκήρυξη μιας χωροτακτικής και μιας αρχιτεκτονικής μελέτης με σκοπό την ανάδειξη, προβολή και διαχείριση του Κόσυνθου (στα πρότυπα της μελέτης «οικοανάπτυξης Ροδόπης  – Νέστου/1989).
3. Αποκατάσταση της ροής του νερού στο «μονοπάτι της ζωής – νερόμυλο – λιμνίο», δηλαδή στον τσιμενταύλακα /ρυάκι  που έφερνε το νερό στο νερόμυλο και στους μπαξέδες νοτιοανατολικά της πόλης. Η αποκατάσταση απαιτεί την ανακατασκευή  του μικρού «φράγματος υδροληψίας και ενός μικρού τμήματος του τσιμενταύλακα.
4. Συμπληρωματικά και υποστηρικτικά έργα στο εξαιρετικής ομορφιάς «μονοπάτι της ζωής» το οποίο δημιουργήθηκε και  συντηρείται σήμερα μόνο με ιδιωτική πρωτοβουλία αυτή του κ. Δερμετζόπουλου, αφού ο άλλος εμπνευστής Γιώργος Κωτούλας δεν είναι πια μαζί μας.. αλλά είναι εκεί το έργο του να μας τον θυμίζει..
5. Αποκατάσταση σε πλήρη λειτουργία του νερόμυλου της Παλιάς Πόλης. Σε όλη τη διαδρομή του Κόσυνθου και των παραποτάμων του η χρήση των νερόμυλων ήταν ευρύτατη κυρίως για το άλεσμα των δημητριακών. Η λειτουργία των νερόμυλων είναι σχετικά απλή και είναι από τις πιο επιτυχημένες προσπάθειες του ανθρώπου να εκμεταλλευτεί τη δύναμη του νερού για να διευκολύνει τη ζωή του.
6. Στον παρακείμενο χώρο αποκατάσταση του κτιρίου που λειτουργούσε η ταβέρνα «νησάκι». Εκεί μπορούν να λειτουργήσουν γραφεία Κέντρου Περιβαλλοντικής Εκπαίδευσης που θα προάγει κατά θαυμάσιο τρόπο το σχολικό τουρισμό. Τα δύο παραπάνω κτίρια ανήκουν στην Ιερά Μητρόπολη Ξάνθης σε συνεργασία με την οποία θα μπορούσε ο Δήμος μας να υποβάλει προτάσεις χρηματοδότησης σε ένα από τα Ευρωπαϊκά Χρηματοδοτικά Προγράμματα.
7. Κατασκευή μιας πολύ μικρής και ελαφριάς κρεμαστής πεζογέφυρας στο παραπάνω σημείο υδροληψίας. Το γεφυράκι μπορεί να στερεωθεί στους δύο βράχους εκατέρωθεν της ποταμού. Οι βράχοι δεσπόζουν στο σημείο και το ύψος τους πιθανότατα διασφαλίζει την «επιβιωσιμότητα» μιας μικρής πεζογέφυρας. Η πεζογέφυρα θα ενοποιήσει τις πεζοπορικές διαδρομές στις δύο όχθες του ποταμού, δηλαδή το δίκτυο μονοπατιών δυτικά του ποταμού (Βυζαντινή ακρόπολη, Εκκλησιαστικό Λύκειο, Μακάριο,  ευρωπαϊκό μονοπάτι  Νέστου – Ροδόπης κλπ) με το δίκτυο μονοπατιών ανατολικά του ποταμού (περιοχή Ι.Μ. Καλαμούς- 4ου χιλιομέτρου Ξάνθης – Σταυρούπολης κλπ).  Παράλληλα  θα προκύψει, με την ζεύξη της μικρής πεζογέφυρας,  μια νέα σύντομη κυκλική πεζοπορική διαδρομή που θα ξεκινά από το δυτικό άκρο της σημερινής πεζογέφυρας (Παλιά Πόλη)  και θα καταλήγει στο ανατολικό της άκρο (Σαμακώβ).Η κυκλική αυτή διαδρομή μπορεί να  εξυπηρετήσει διάφορες δράσεις  αναψυχής. & περιβαλλοντικής εκπαίδευσης κ.λ.π
8. Δημιουργία μικρών φραγμάτων στο ύψος Σαμακώβ, – γέφυρας Γυμναστηρίου κλπ με σκοπό τη συγκράτηση του νερού και την αισθητική και οικολογική αναβάθμιση του τμήματος αυτού. Η συγκράτηση του νερού θα προσφέρει πολλαπλά οφέλη στην ανάδειξη αλλά και την διαχείριση του ποταμού: Αισθητική αναβάθμιση, διοργάνωση αγώνων καγιάκ κ.λ.π
9. Στο ίδιο τμήμα έργα πρόσβασης του κοινού στο νερό.

      (Η πόλη και οι πολίτες της θα πρέπει να έχουν πρόσβαση στο ποτάμι για να    το απολαμβάνουν και να το χαίρονται)

10. Έργα ανάπλασης/αναβάθμισης της κοίτης από το ύψος της σιδηροδρομικής γέφυρας έως το Πανεπιστήμιο. Η κατάσταση σήμερα εκεί είναι απαράδεκτη με σκουπίδια και μπάζα παντού να εκθέτουν την πόλη καθώς η εικόνα σήμερα είναι κυριολεκτικά «τριτοκοσμική».

ΔΥΝΑΤΟΤΗΤΕΣ – ΠΟΡΟΙ:

Το Πανεπιστήμιό μας το ΔΠΘ με τις σχολές του μπορεί να μας προσφέρει άρτιες και πρωτοποριακές μελέτες για το σκοπό αυτό.

Χρηματοδοτικά εργαλεία υπάρχουν όπως ανέφερα, κυρίως μέσω των Ευρωπαϊκών Προγραμμάτων.

ΑΣ ΠΑΡΟΥΜΕ ΟΛΟΙ ΜΑΖΙ ΤΗΝ ΜΕΓΑΛΗ ΑΠΟΦΑΣΗ

Για να το πετύχουμε όμως αυτό πρέπει ΕΜΕΙΣ οι ίδιοι εκτός από το ΟΡΑΜΑ, να ενεργοποιηθούμε, να συμμετέχουμε, να αλλάξουμε λογική και τρόπο σκέψης.

Να ζητήσουμε από την κεντρική Κυβέρνηση να αρθούν όλες οι γραφειοκρατικές, χρονοβόρες και αλληλεπικαλυπτόμενες αρμοδιότητες από πλήθος φορέων και να αποδοθούν τα αστικά τμήματα των ποταμών στους Δήμους, στους οποίους θα πρέπει να δοθούν και τα απαραίτητα κονδύλια χρηματοδότησης.

Να περάσουμε από την ανάγκη της εξυπηρέτησης των μικροσυμφερόντων μιας κοινωνίας, στην απόφαση για τη δημιουργία νέων έργων υποδομής που θα αυξήσουν και θα ομορφύνουν το δημόσιο χώρο της πόλης μας που είναι το μεγάλο μας σπίτι, βελτιώνοντας  την ποιότητα ζωής όλων μας.

Επιπλέον τα έργα αυτά που έχει ανάγκη ο Δήμος μας, πέρα από το μεγάλο περιβαλλοντικό και αναπτυξιακό όφελος θα δημιουργήσουν και νέες θέσεις εργασίας που θα μας επιτρέψουν να κρατήσουμε τους νέους μας εδώ ή ακόμα και να φέρουμε πίσω κάποιους από εκείνους που έφυγαν.

ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑΤΙΚΑ

Ο Κόσυνθος μπορεί και πρέπει να  γίνει ένα ποτάμι  γεμάτο δύναμη, ζωή και δημιουργικότητα.

Να αναδειχθεί ως ένας υπέροχος κοινωνικός χώρος, ένας νέος πόλος έλξης.

Με άλλα λόγια πρέπει στο μέλλον να αποτελεί μια από τις ωραιότερες εικόνες της πόλης η οποία μπορεί να προβάλει την Ξάνθη και τους ανθρώπους της στα πέρατα της γης, προσελκύοντας έτσι νέους επισκέπτες και τουρίστες.

Το εγχείρημα είναι δύσκολο αλλά τα οφέλη της αναβάθμισης  για την κοινωνία και την οικονομία είναι πραγματικά ανεκτίμητα.

Βασική μου σκέψη και μέλημα είναι η δημιουργία ενός σύγχρονου, βιώσιμου και ανθεκτικού Δήμου που θα πρωτοπορεί σε όλους τους τομείς και θα αποτελεί παράδειγμα προς μίμηση σε όλη την Ελλάδα, όπως ακριβώς συνέβαινε στο παρελθόν.

Δεν είναι τυχαίο ότι μερικές από τις μεγαλύτερες πόλεις στον κόσμο αναπτύχθηκαν δίπλα σε ποταμούς. Γιατί τα ποτάμια και το νερό τους είναι όχι μόνο πηγές ζωής αλλά και πηγές πλούτου και πολιτισμού!

Όλοι μαζί μπορούμε να δημιουργήσουμε τις συνθήκες η Ξάνθη και το ποτάμι της να γίνει το ποτάμι της ζωής μας και  εκτός από το πλούσιο παρελθόν να αποκτήσει ένα δυναμικό παρόν και ένα ακόμα πιο ελπιδοφόρο μέλλον!!

Να γίνει ένα νέο επίκεντρο ζωής και ανάπτυξης για την πόλη της Ξάνθης

Θα ήθελα να ευχαριστήσω ιδιαίτερα τους συναδέλφους εκπαιδευτικούς, Νίκο Γερμαντζίδη, Δημήτρη Γκαγκαλίδη και Σταύρο Ράικο για την πολύτιμη συνεισφορά τους στη διαμόρφωση αυτής μου της πρότασης αλλά και για τη γενικότερη συνεισφορά τους στην Περιβαλλοντική και Τουριστική ανάδειξη της Ξάνθης μας, το Δήμαρχο Τρικκαίων κ. Παπαστεργίου για την καθοριστική συμβολή του στη αναβάθμιση του δικτύου αλλά και για τις πρωτοποριακές πρωτοβουλίες του στο Δήμο του που αποτελούν παράδειγμα για όλη την Ελλάδα, τον Δήμαρχο Λεβαδέων κ. Ταγκαλέγκα για την πολύτιμη συνεισφορά του στην ανάπτυξη και λειτουργία του δικτύου και φυσικά τον ακούραστο εκτελεστικό γραμματέα του δικτύου μας κ. Χαρίση Γιώργο που αποτελεί την ψυχή του δικτύου. Τέλος θα ήθελα να ευχαριστήσω όλο το Δημοτικό Συμβούλιο Ξάνθης για την εμπιστοσύνη του να με ορίσει εκπρόσωπο στο δίκτυο Δήμων με Ποτάμια και το Δήμαρχο για τη συνεργασία που είχαμε στον τομέα αυτόν.

ΣΑΣ ΕΥΧΑΡΙΣΤΩ ΠΑΡΑ ΠΟΛΥ ΓΙΑ ΤΗΝ ΠΡΟΣΟΧΗ ΣΑΣ